Blik in de bajes – José en Claudia, PIW-er en complexbeveiliger

‘Als je zelf respect uitstraalt naar gedetineerden krijg je dat ook terug’

Iedereen kent de penitentiaire inrichtingen in Veenhuizen van de buitenkant. Maar niet veel mensen weten hoe het er van binnen aan toe gaat. Hoe het is om er te zitten, of om er te werken. Tijd om eens een kijkje in de gevangenis te nemen in de reeks Blik in de bajes.

VEENHUIZEN - José en Claudia werken in de gevangenis. José als penitentiair inrichtingswerker (PIW-er) en Claudia als complexbeveiliger. Beiden werken ze al jaren in de PI en beiden zijn ze het erover eens: werken met gedetineerden is bijzonder afwisselend en mooi werk. Het werk  van een PIW-er en een complexbeveiliger lijkt op elkaar, maar er zijn verschillen.
José begeleidt als PIW-er gedetineerden in de woon- en leefsituatie en is hun aanspreekpunt. Als PIW-er zorg je ervoor dat de detentie op een humane manier wordt uitgevoerd om op deze manier detentieschade te beperken.
Claudia houdt als complexbeveiliger toezicht op allerlei plekken in en rond de gevangenis. En ze is met haar collega’s verantwoordelijk voor het ontvangen en controleren van bezoekers en personeel. De complexbeveiliger zorgt voor de veiligheid van het personeel, maar ook de gedetineerde.
José werkt op de afdeling Huis van Bewaring. ‘Het huis van bewaring is de plek waar je in voorlopige hechtenis zit. Dan ben je in afwachting van je straf, tot de rechtbank bepaalt wat je straf is. Als de rechter heeft gesproken verhuis je naar een gevangenisafdeling in hetzelfde gebouw.’ In het huis van bewaring geldt een vrij sober dagprogramma. ‘Drie kwartier recreatie, drie kwartier sport en een uurtje luchten. De rest van de tijd zit je achter de deur. De duur dat iemand hier zit kan variëren van een dag tot twee jaar.’
Op de vraag hoe een dag er oor hen uitziet geven de dames tegelijk antwoord: ‘Heel veel lopen! En verder orde, rust en veiligheid bewaren. Je moet samen de dag zo goed mogelijk doorkomen. En eerlijk zijn. Ik speel hier geen toneel. Je spreekt die jongens aan met respect.’

De PIW-ers vertegenwoordigen de grootste groep die in de PI werkt. ‘Je werkt met minimaal 2 PIW’ers op een groep van 24 gedetineerden’, zegt José. ‘Dat klinkt niet veel, maar op een reguliere afdeling is het genoeg. Dat zijn jongens die hun straf hebben geaccepteerd, ze zijn rustig. Maar in het huis van bewaring is het soms onrustiger door de onzekerheid die daar heerst. En als er weer nieuwe gedetineerden binnenkomen is het wel eens alle hens aan dek.’

Claudia vult aan: ‘Het is ook een beetje hoe je erin staat. Als je ’s morgens de celdeuren openmaakt dan wens je iemand als eerste een goedemorgen. Als je iemand wekt met een glimlach op je gezicht, begint de dag al heel anders dan dat je met een chagrijnig gezicht aan de deur staat. Mensen vragen me wel eens of ik het niet moeilijk vind om iemand ’s avonds weer op te sluiten. Kijk, wij voeren gewoon een taak uit, hè. Maar die proberen we zo humaan en netjes mogelijk uit te voeren. Wij hoeven ze niet te straffen, ze worden al gestraft omdat ze hier zitten.’

Vrouwelijke werknemers in een gevangenis met alleen maar mannelijke gedetineerden zou voor onrust kunnen zorgen. José vindt dat dat wel een beetje meevalt. ‘Mannen onder elkaar kan toch een beetje haantjesgedrag opleveren. Ik denk dat wij misschien juist wat sneller de angel ergens uithalen omdat we het met praten oplossen. En luisteren naar wat het probleem is. Ook hier is het weer afhankelijk van hoe je er zelf instaat.’ Claudia verduidelijkt: ‘Afstand en nabijheid is heel belangrijk in een gevangenis. Oftewel: kom en blijf in contact met gedetineerden, maar houd wel professionele afstand. Dit zijn niet je vrienden. Dat betekent niet dat je wel op een bepaalde manier met elkaar om kunt gaan. Als je zelf respect uitstraalt krijg je dat ook terug. En je moet op een normale manier je grenzen aangeven. Natuurlijk heb je wel eens iemand die een opmerking maakt of iets probeert, maar je kunt er een grapje over maken, iemand aanspreken of juist negeren. Meestal is het dan meteen duidelijk.’ Na even nadenken zegt ze: ‘Ik denk dat het wel allemaal wat harder is geworden. Maar de hele maatschappij is verhard. Toch corrigeren de gedetineerden elkaar ook.’

Claudia werkt nu 7 jaar in Veenhuizen, daarvoor werkte ze 25 jaar in de Grittenborgh in Hoogeveen. ‘In september zit ik 33 jaar in het vak. Ik wist niet eens precies waar ik voor solliciteerde, ik hoorde dat er een gevangenis werd gebouwd en wist meteen dat ik daar wilde werken. Ik werd beveiliger, omdat ze me te jong vonden voor PIW-er. Iets meer levenservaring is dan wel gewenst. Ik was het er toen niet mee eens, maar ik denk dat dat wel goed is, juist de oudere medewerker wordt gewaardeerd, bijvoorbeeld als gesprekspartner. Je moet natuurlijk wel een beetje in de gaten houden wat je vertelt. Je houdt toch een bepaalde afstand.’  Haar werk geeft haar het gevoel dat ze werkelijk verschil maakt. ‘Laatst liep ik de luchtplaats over en toen kreeg ik van een gedetineerde terug: wat fijn dat je hier zo vrolijk rondloopt, dat maakt me blij. Een beter compliment kun je niet krijgen. En daar heb ik niks extra’s voor hoeven doen.’

Beide dames zijn ambassadeur voor de PI. Door hun ervaringen te delen op Instagram proberen ze het gevangeniswezen wat transparanter te maken naar het publiek. José: ‘Ongeveer 4 jaar geleden ben ik hiermee begonnen, samen met mijn collega Kitty. En een tijdje geleden kwam Claudia erbij. Je kunt niet de hele buitenwereld hierbinnen uitnodigen, maar je kunt wel laten zien hoe het er hieraan toe gaat. Natuurlijk kunnen we niet alles vertellen, maar je kunt wel heel veel laten zien. We vertellen er ook altijd een onderbouwend verhaal bij.’
Claudia legt uit: ‘Waar we bijvoorbeeld over vertellen is: Hoe ziet zo’n cel er nu eigenlijk uit, wat eet een gedetineerde, hoe werkt iemand bij de medische dienst. Juist de heel simpele dingen, die voor ons heel gewoon zijn.’
José vertelt dat ze het juist heel leuk vinden als mensen met vragen komen. ‘Er is een plan waarbij we bijvoorbeeld een dag met de medische dienst meelopen. En we willen graag dat mensen nieuwsgierig zijn en vragen stellen, daar kunnen wij weer op inspelen. Daarnaast filmen we dienstinstructies, dat zijn korte filmpjes voor en door medewerkers. Dit soort filmpjes wordt vaak beter bekeken dan de instructies die op papier staan. We hebben trouwens nog plek voor leuke nieuwe collega’s, mag ik dat nog zeggen?’

Nieuwsgierig geworden naar het Instagramaccount? www.instagram.com/piveenhuizen.