Coronaproof verkiezingen met poststemmen en drive-through stembureaus

‘Ik heb hier bewust voor gekozen, want ik wilde dit wel eens meemaken’

NOORDENVELD – Vroegstemmen, drive-through stembureaus, per post stemmen. Het zijn slechts enkele van de vele aanpassingen die dit jaar zijn gedaan om de Tweede Kamerverkiezingen succesvol en coronaproof te laten verlopen.

Voorafgaand aan de verkiezingen op woensdag 17 maart konden 70-plussers al stemmen per post. Dit ging landelijk niet overal even goed, doordat veel mensen stempas en -biljet in dezelfde envelop retour stuurden. Eline Oldenburger, teamleider burgerzaken van de gemeente Noordenveld, gaf op dinsdag 16 maart aan dat op dat moment ongeveer 2500 briefstemmen binnen waren. ‘Wij kwamen ook veel enveloppen tegen met zowel een stempas als een stembiljet,’ zei Oldenburger. ‘Als het stembiljet goed is opgevouwen is de keuze niet zichtbaar, dus wij vonden het al raar dat die stemmen ongeldig zouden zijn. Een dag later kwam minister Ollongren gelukkig ook met het bericht dat deze stemmen gewoon mee zouden tellen.’ Uiteindelijk zijn er nog slechts een stuk of 30 ongeldige briefstemmen overgebleven. Daarbij ging het bijvoorbeeld om biljetten die verkeerd gevouwen zijn of waarop twee keuzes zijn aangestreept.

Vroegstemmen

Net als van het briefstemmen werd ook goed gebruik gemaakt van de mogelijkheid om vroeger te stemmen op maandag 15 en dinsdag 16 maart. Dat kon op drie locaties in de gemeente Noordenveld, namelijk bij het gemeentehuis in Roden, het dorpshuis in Peize en de Brinkhof in Norg. ‘Dat ging aan de ene kant goed,’ volgens Oldenburger. ‘In die zin dat het inderdaad niet te druk was en de coronamaatregelen goed te handhaven waren.’ Toch waren er ook verbeterpunten. ‘Het was niet voor iedereen duidelijk dat je op maandag en dinsdag niet overal kon stemmen. Nu was dat niet zo, ook omdat veel in het nieuws is geweest dat je drie dagen lang kunt stemmen.’

Bij het gemeentehuis in Roden kwamen op maandag en dinsdag in totaal al ruim 1300 mensen stemmen, vertelde Robert Meijer, voorzitter van het stembureau. In de Brinkhof lag dat aantal iets lager. Daar kwamen zowel op maandag als op dinsdag ongeveer 300 kiezers langs. Dat had wel gevolgen voor de opkomst op woensdag, volgens de leden van het stembureau. ‘Het is vrij rustig vandaag,’ aldus O. Euverman. ‘Normaal komen er 1600 mensen langs op een verkiezingsdag. Nu zitten we om half twaalf ’s ochtends op 192.’

Toch kwamen het grootste deel van de mensen op de verkiezingsdag zelf hun stem uitbrengen. In de meeste stembureaus was de sfeer op woensdag gemoedelijk, ondanks dat het soms al vroeg druk was. Op het stembureau in het dorpshuis van Peize waren woensdagochtend om kwart voor acht al 27 mensen langs geweest. Ook in hotel Langewold was de opkomst goed. Iets voor negen uur hadden al 91 mensen hun stem hier uitgebracht. Arie van Klei, voorzitter: ‘Dit is altijd een druk stembureau.’

Tineke Nieboer, tweede kamerkandidaat voor Code Oranje, kwam even na negenen stemmen in het hotel. ‘Code Oranje, lijst 16,’ riep ze enthousiast bij het in ontvangst nemen van haar stembiljet. ‘Geen reclame,’ wees de voorzitter van het stembureau haar glimlachend terecht.

Wat verwachtte Nieboer van de verkiezingen? ‘Ik heb er vertrouwen in dat Code Oranje met één zetel de kamer in komt. Dan kunnen we dezelfde luis in de pels zijn als Lijst Groen Noordenveld in 2010 in de gemeenteraad. Ik vanuit Noordenveld, en De Mos in Den Haag,’ aldus Nieboer. De grote concurrentie zag zij als iets positiefs: ‘Geweldig vind ik dat, dan krijg je echte democratie. Misschien kan er dan een regeerakkoord op grote lijnen komen, zodat er wisselende meerderheden nodig zijn en iedere partij echt mee kan doen. Dát is democratie.’

Drive-through stembureaus

Speciaal vanwege de coronamaatregelen waren er dit jaar ook drie drive-through stembureaus in de drie grote kernen van Noordenveld. Geert Siegers was voorzitter van de drive-through aan de Ekkelkamp in Roden: ‘We wisten niet wat ons te wachten stond, omdat alles nieuw is. Om half tien was de opkomst iets boven de 100. Dat lijkt mij heel redelijk.’ Met tien stembureauleden liep alles letterlijk en figuurlijk op rolletjes in de drive-through, maar er waren nog wel enkele kinderziektes volgens Siegers: ‘Het is bijvoorbeeld niet zo handig dat de tent in de bocht staat. Het is makkelijker als de auto’s recht aan komen rijden.’ Desondanks werd het initiatief gewaardeerd door kiezers. ‘Geweldig dat dit kan,’ zegt één automobiliste. ‘Ik heb hier bewust voor gekozen, want ik wilde dit wel eens meemaken.’

Om de verkiezingen coronaproof te laten verlopen waren de stembureaus dit jaar ingericht met desinfectiezuilen, spatschermen voor de stembureauleden en aparte in- en uitgangen. Op de vloer waren vaak stickers aangebracht die ervoor moesten zorgen dat kiezers afstand houden en de juiste route volgen. Daardoor verliepen de verkiezingen vrijwel probleemloos. De grootste ‘fout’ die werd gemaakt was dat mensen de uitgang niet altijd konden vinden. ‘Het loopt gesmeerd,’ aldus Oeds Keizer van het stembureau in café het Rode Hert in Roderwolde, ondertussen genietend van een stuk taart. ‘Er wordt goed gebruik gemaakt van desinfectiemiddelen, iedereen heeft een mondkapje op en we houden in de gaten dat er niet teveel mensen in het stembureau komen.’ Wel verscheurde een kiezer per ongeluk het stembiljet toen zij het wilde opvouwen, omdat het formulier dit jaar zo enorm is. Gelukkig kon zij een nieuw biljet krijgen om haar keuze opnieuw in te vullen.

Ook bij Sportcentrum Leek sijpelden de stemmers geleidelijk aan binnen. ‘Het loopt mooi door,’ zei Henk Weggemans, voorzitter van het stembureau. ‘Complimenten voor de stemmers en de gemeente Westerkwartier, dat het zo georganiseerd kan worden. Het is wel anders dan anders, maar als iedereen zich aan de regels houdt gaat het gewoon goed.’

Potlood mee

Hetzelfde gold voor het stembureau in de Enter in Haulerwijk, waar rond elf uur bijna een file stond voor het stembureau. Dat alles gebeurde overigens wel keurig op 1,5 meter afstand. ‘We hebben nog geen problemen gehad,’ merkte Hillie Kroes van het stembureau op. ‘Iedereen is blij dat ze mogen stemmen.’ In Haulerwijk kregen de kiezers na afloop van het stemmen hun rode potlood mee naar huis. Dat was niet het geval in Noordenveld, tot teleurstelling van sommigen. ‘Het potlood meegeven was wel een mooie geste van de gemeente geweest,’ zei Matty Kroeze van het stembureau in Veenhuizen. Hier is de route extra duidelijk aangegeven met een rood-wit politielint. ‘Het is bijzonder,’ aldus Kroeze. ‘Maar het loopt goed. We krijgen positieve reacties. Ik denk dat de mensen al aardig gewend zijn aan het nieuwe normaal.’ Wel was de opkomst om iets over elf uur ’s ochtends iets lager dan normaal. ‘Ik denk dat dat ook komt doordat mensen met een kwetsbare gezondheid eerder naar de drive-through in Norg gaan.’

Het stembureau in de Noorderkroon in Roden ging pas om twee uur ’s middags open, alleen voor bewoners van het verzorgingshuis en de omliggende bungalows. In totaal ging het om zo’n 190 mensen, van wie het merendeel 80-plus. Activiteitenbegeleider Angela Buurke verwachtte een opkomst van ongeveer 50 procent: ‘Een aantal mensen heeft hun kinderen gemachtigd, maar de meeste mensen vinden het heel fijn dat ze nu zelfstandig binnen kunnen stemmen in hun eigen omgeving. De drempel om te stemmen wordt zo ook lager, want de mensen vinden het vaak toch wel spannend om naar buiten te gaan nu.’ Al ruim voor twee uur stonden de eerste kiezers in de startblokken met hun rollators. Eén mevrouw was haar stempas vergeten en maakte zich daar zorgen over. Een lid van het stembureau stelde haar gerust: ‘We zijn nog tot vijf uur open, dus u hebt nog alle tijd om uw pas op te halen. Het komt vast goed.’