De Drentse wallen

’s Morgens word ik regelmatig gewekt door een roffelende specht. Even later, tijdens het ontbijt, geniet ik van de acrobatische toeren van pimpel- en koolmeesjes in de hazelaar voor ons raam. En niet te vergeten de behendige boomklevers en boomkruipers op de eiken aan de overkant van de weg. We wonen bijna dertig jaar in deze prachtige woonwijk aan de rand van de mooie gemeente Noordenveld. Een ‘rijke wijk’, niet in financieel opzicht, maar wel op gebied van cultuurhistorie en natuurwaarden. Toen we hier in de negentiger jaren van de vorige eeuw kwamen wonen was ik gelijk onder de indruk van onze nieuwe ‘aangeklede’ woonomgeving. Voor ons huis liggen oude houtwallen met grote oude eiken, achter ons huis een elzensingel en naast ons huis een klein bosje met daarachter ‘De Loop’, een oud beekje dat hier al sinds mensenheugenis en langer stroomt.

We kwamen van een Groningse nieuwbouwwijk. Na een jaar werden in onze straat boompjes geplant. Ongeveer vijf centimeter in doorsnee met aan weerszijden een dikke houten paal. Het was, natuurlijk gezien, een ‘dode wijk’ waar een paar stadsvogels en zo nu en dan een vlinder rondvlogen.

Hoe anders is onze huidige woonomgeving met een rijk planten- en dierenleven. Hier vliegt en loopt van alles door de wijk. Regelmatig hoor ik een bosuil en een lachende groene spechten Regelmaat bezoekt een bonte specht onze tuin om hazelnoten te scoren. En goudvinken en nog veel meer op de voedertafel. Onlangs werd ik gebeld door een buurman die een vos op zijn oprit zag lopen. Hoe kan dat toch? 

De ontwerper van onze woonwijk had waarschijnlijk oog voor natuur en cultuurhistorie. Hij liet een deel van de oude houtwallen en -singels en het hakhoutbosje staan. Oude landschapselementen in het esdorpenlandschap van Roden en rijk aan dieren en plantenleven. Op kaarten uit begin 1900 staan ze al ingetekend maar waarschijnlijk zijn ze al veel ouder. De huizen werden tussen de wallen en singels gebouwd. En daar plukken we nu de ‘vruchten’ van.

Houtwallen zijn oude perceelsscheidingen. Aarden wallen met bomen en struiken en daarnaast vaak een sloot. Ze zijn ver voor de uitvinding van het prikkeldraad aangelegd om het wild buiten en het vee binnen de landbouwpercelen te houden. Ze werden met stekelstruiken beplant, zoals meidoorn, hulst, bramen en rozen, een soort natuurlijk prikkeldraad. De bomen leverden brandhout, palen en bonenstaken. Houtwallen werden meestal aangelegd langs akkerranden (essen) en in de beekdalen. In onze straat staan ze in het beekdalletje en dwars op het stroompje ‘De Loop’.

Goede ‘gezonde’ Houtwallen zijn voor de natuur van bijzonder grote betekenis. Er groeien veel verschillende plantensoorten en daarom vormen ze een belangrijk leefgebied voor veel dieren. Bomen en struiken bieden nestgelegenheid aan vogels en vormen voor veel dieren een belangrijke voedselbron en schuilplaats. Houtwallen spelen daarnaast een belangrijke rol bij de verplaatsen van planten en dieren door het landschap (zie foto).

Het is daarom belangrijk dat de oude houtwallen goed worden onderhouden. Helaas zie je er veel aftakelen. Wallichamen worden afgegraven, zakken in of spoelen uit waardoor boomwortels vrij komen te liggen (zie foto). De ondergroei verdwijnt en daarmee ook een deel van de waarde van de houtwal voor het planten- en dierenleven.

Ook de landschappelijke en cultuurhistorische waarde van de oude houtwallen in het Drentse esdorpenlandschap is groot. De waardering door gebiedsbewoners en -bezoekers is hoog. Helaas worden nog steeds houtwallen (illegaal) gekapt en weggehaald. Gelukkig had de ontwerper van onze woonwijk oog voor natuur en cultuurhistorie. Nu maar hopen dat beleidsmakers en bewoners de waarde van de wallen ook (blijven) inzien, ze koesteren en onderhouden.

Andre Brasse maart 2021