‘Door het siloproject komen weer nieuwe verhalen naar boven’

TOLBERT – Het kan bezoekers van de CazemierBoerderij in Tolbert onmogelijk zijn ontgaan. Op de grijze silo op de parkeerplaats zijn sinds kort taferelen uit de Tolberter geschiedenis in de Tweede Wereldoorlog te zien. ‘Vrijheid verstopt in beton’ heet het project in het kader van 75+1 jaar vrijheid, waarvoor de Tolberter kunstenares Anneke Ekhart de afbeeldingen schilderde.

‘Al langere tijd had ik het idee dat er iets zichtbaar moest zijn vanaf de straat,’ vertelt Ekhart, die ook vrijwilliger is bij de CazemierBoerderij. Daarnaast is het volgens haar nodig om een andere weg in te slaan met educatie over de Tweede Wereldoorlog. ‘Vroeger kwamen hier verzetsmensen in de klas,’ vertelt ze. ‘Die mensen zijn er bijna niet meer. Op deze wijze kunnen we de verhalen blijven presenteren en door het siloproject komen weer nieuwe verhalen naar boven.’

Ter voorbereiding op het project maakte Ekhart alle werktekeningen in haar atelier. ‘De ronde vorm is lastig als je het juiste perspectief wilt behouden,’ legt ze uit. ‘Daarom maakte ik thuis grote tekeningen, die hebben enorm geholpen. Tijdens het beschilderen van de silo hoefde ik alleen nog wat kleine aanpassingen te doen.

Greet Atsma selecteerde de verhalen, beginnend bij de inval van de Duitsers in mei 1940. Daarbij pauzeerden zij op de ijsbaan van Tolbert en zetten zij een indrukwekkend afweergeschut neer bij de melkfabriek en de pastorie in het dorp. Ook de Tolberter verzetsvrouw Katrijn Huizinga is te zien, compleet met een oude fiets van het Groninger merk Fongers. In gevangenschap maakte zij een speldje voor haar buurmeisje Geke, dat nu in de tentoonstelling ‘Hier Radio Oranje’ te zien is. ‘Ik heb Geke laatst ontmoet,’ vertelt Anneke Ekhart. ‘Ze wist dat ik samen met vrouwen van in de 80 bevrijdingsrokken maak voor de tentoonstelling en bracht twee fotootjes uit de jaren ’40, waarop zij zelf een bevrijdingsjurkje draagt. Dat is een mooie toevoeging aan de tentoonstelling.’

Andere voorstellingen op de silo zijn de in 1943 weggehaalde kerkklok, de trambeschieting van 31 mei 1944, onderduikers en de jeugdige evacués Toke en Theo Jacobs. Naast Toke staat een schoteltje melk. ‘Dat heeft zij altijd onthouden,’ vertelt Ekhart. ‘Mensen hebben hier minder geleden. Hier stond altijd een pan melk op de kachel.’

De rondgang eindigt met het Nederlandse rood-wit-blauw, dat de bevrijding in 1945 symboliseert.

Alle afbeeldingen zijn geschilderd in sobere zwart-, wit- en grijstinten, behalve de vlag aan het einde. ‘Dat heb ik heel bewust gedaan,’ zegt Ekhart. ‘De bevrijding bracht weer kleur in het leven van mensen. Na een grijze en grauwe periode bood de Nederlandse vlag weer hoop. Het is een symbool van wederopbouw en positiviteit.’ Daarnaast hebben de muurschilderingen op de silo ook overeenkomst met Ekharts vrije werk, waarin zij vaak op zink werkt. ‘Dat heeft ook butsen en barsten, net als de silo.’ Haar portretten van onder andere Tolberter boeren werkt zij eveneens uit in sobere grijstinten. ‘Daarmee wil ik de rauwheid van de tijd weergeven en het onderwerp terugbrengen naar de basis, waar het echt om draait. Door de tussentinten wordt het heel gelaagd.’

Aan de binnenkant van de silo zijn tekstborden aangebracht met extra informatie over de afbeeldingen en qr-codes, die verwijzen naar videobeelden. Ook hangen hier munitiekistjes met opdrachten, die onderdeel zijn van een educatief project voor groep 5 en 6 van de basisschool.

Ekhart hoopt dat veel mensen de silo komen bezoeken en dat het een gedenkplaats wordt, naast het monument voor Engelse vliegeniers op de begraafplaats van Tolbert. ‘We hebben hier in en rond de CazemierBoerderij echt iets moois te bieden, wat voor iedereen interessant is.’ Dat geldt zeker voor de inwoners van Tolbert en omstreken: ‘Het gaat over hun streek en families.’

Op 1 september wordt ‘Vrijheid verstopt in beton’ officieel geopend door Toke Jacobs, de evacué die in Tolbert terechtkwam en is afgebeeld op de silo. De CazemierBoerderij aan de Hoofdstraat 27 in Tolbert is geopend op zaterdagmiddagen van 13.30 tot 17.00 uur. Dan is ook de binnenkant van de silo te bezichtigen. In het museum is bovendien de expositie ‘Hier Radio Oranje’ te bezichtigen, die gerelateerd is aan ‘Vrijheid verstopt in beton’. De afbeeldingen aan de buitenkant zijn te allen tijde te bewonderen.