‘Het gaat niet om een medaille. Het gaat om eerherstel en erkenning’
actueel
Negentiger zoekt en vindt, maar is zelf absent
LEEK – Enkele weken geleden was er een bijzondere bijeenkomst in de raadszaal van het gemeentehuis in Leek. Daar werd het Mobilisatie Oorlogskruis toegekend aan KV Vlieger Johannes Hogenes uit Leek. Postuum. Grote man achter de late toekenning is Jacq Z. Brijl, Luitenant Kolonel bd, drg. ‘Bronzen Leeuw’. Jacq streed voor de toekenning en toen er dan eindelijk een datum gepland was, moest de negentiger zelf verstek laten gaan. Oorzaak: een ontsteking aan de linkerknie als gevolg van artrose. ‘Ik was zelf aan bed geluisterd en kan nog steeds amper lopen’, zegt Brijl (90). ‘Genezing zal een langdurige kwestie worden.’ Ze waren, zo noemde Brijl het toen hij de Krant maanden geleden mailde, in de ‘vergeethoek’ terechtgekomen, de drie MLA/KNIL vliegers, allen gesneuveld bij luchtgevechten met de toenmalige Japanse vijand op 3 februari 1942 boven Soerabaja. Ten onrechte, vond de Luitenant-Kolonel buiten dienst, die er dus werk van maakte. Zoals hij dat al veel vaker deed en nog steeds doet. Behalve om Hogenes – met Leekster roots- ging het om Frits van Balen en Robert Christiaan Halberstadt. Hogenes, of beter: de nabestaanden, kwam hij maar moeizaam op het spoor. Vandaar de mail naar de Krant. ‘Na jullie bericht in de Krant had ik snel beet’, zegt Brijl dankbaar. ‘Ik kwam in contact met Siebrand Homan die mij op geweldige wijze geholpen heeft.’
Brijl is de man waar je moet zijn als het gaat om postume onderscheidingen. Kinderen en kleinkinderen van ‘vergeten’ oorlogshelden schrijven hem brieven of bellen hem op. Of hij niet alsnog een onderscheiding kan regelen. Zijn standaard antwoord: ‘met liefde en plezier’. De veteraan wordt er zelf niets beter van, maar doet het graag voor ‘zijn mannen’. En is het dan eenmaal zover, dan vliegen volwassen mannen en vrouwen hem om de nek. Uit dankbaarheid. Brijl snapt de emotie. ‘Het verdriet zit vaak diep. Stel je eens voor: je bent je vader kwijt, je huis kwijt en je moet toch de draad weer oppakken. Niemand praat nog over je vader. Hij wordt vergeten en dat is een pijnlijke zaak.’ Dat vergeten, dat is eerder regel dan uitzondering. Veel kinderen verloren hun heldhaftige vader in de Tweede Wereldoorlog. ‘En vlak na de oorlog ben je overal mee bezig, niet echter met erkenning krijgen voor de heldendaden van je gesneuvelde dierbare. Je probeert dan eerst je leven weer op te bouwen en door te gaan. Maar later, als je gaat herdenken, mis je de waardering van de Staat voor alle ellende’, weet Brijl ondertussen – helaas- uit ervaring. Die waardering bestaat bijvoorbeeld dus uit het Mobilisatie Oorlogskruis. Het lukt Brijl niet alle vergeten helden de eer te geven die ze wel verdienen. ‘Nabestaanden zijn soms lastig te vinden. Als het aan mij lag, droeg ik iedereen alsnog voor. Hele scheepsbemanningen. Nabestaanden moeten echter zelf met een verzoek komen. Dan help ik ze.’ Een jaar of vijf geleden haalde Brijl voor het eerste de media toen hij voor het eerst een medaille wist te regelen voor een 95-jarige oorlogsheld. De ex-Landmacht militair steekt er sindsdien behoorlijk wat energie en tijd in. Hij controleert de ontvangen gegevens met die bij defensie en schrijft vervolgens een uitgebreid verzoekschrift aan het Ministerie. Als de aanvraag wordt gehonoreerd – en dat zijn er ondertussen al zo’n zestig- neemt Brijl contact op met de familie. ‘Ik sta er op dat de onderscheiding zo eervol mogelijk aangeboden wordt in een setting die bij hen past. Als de aanwezigheid van bijvoorbeeld een burgemeester of een generaal gewenst is, dan regel ik dat. Ja, het zijn vaak emotionele bijeenkomsten, beren van mannen die hun vader of opa nauwelijks gekend hebben, omhelzen en kussen me als blijk van dank. Ze kunnen het afsluiten en een plekje geven. Daar gaat het ze om, om eerherstel en erkenning.’
Dat Brijl knieklachten heeft zou je bijna verklaren door het groot aantal medailles dat hij zelf draagt. Je zou er krom van gaan lopen. Voor zijn vrijwilligerswerk kreeg hij het Breteken voor Verdienste in goud. Hij draagt de Bronzen Leeuw (de hoogste dapperheidsonderscheiding na de Militaire Willemsorde), de Bintang Mahaputra Utama (een van de hoogste onderscheidingen van Indonesië) en werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. ‘Ach ja. Ik zet me wat in voor een betere wereld’, is het nuchtere commentaar van Brijl.
Ondanks de afwezigheid van de initiator, was er toch sprake van een bijzondere ceremonie in Leek. Berend Hoekstra was er bij en Siebrand Homan vertelde over het totstandkomen van de plechtigheid. Sikke Cazemier vertelde over Johannes Hogenes, waarna Hoekstra de oorkonde voorlas en het Mobilisatie Oorlogskruis uitreikte. Het verhaal Hogenes is ook het verhaal van Robert Christiaan Halberstadt: een liefdesverhaal met een tragisch einde. Net als Hogenes was de Alkmaarder pas 23 jaar oud toen hij het leven liet. Op dat moment is hij net drie maanden getrouwd met Nel, die als koerierster werkzaam is in Soerabaja. Nel moet op 3 februari 1942 voor haar werk naar de luchtbasis. Dan begint het luchtalarm te gillen en wordt zij een loopgraaf ingetrokken om te schuilen. De bevolking huivert. Boven hen vindt een heftig gevecht plaats tussen Japanse jagers en de vliegers van het Nederland Indisch leger. Nel herkent het vliegtuignummer van haar man. Hij schiet een Japanse jager neer. Onmiddellijk daarna volgt een knal. De tijd staat stil. Halberstadt wordt net als Hogenes geraakt. Brandend neemt Halberstadt een duik uit zijn vliegtuig, zijn vrouw kijkt versteend toe. Een dag later hoort ze dat haar man is verongelukt. Lichaam en vliegtuig blijken onvindbaar en verondersteld wordt dat deze verdwenen zijn in de moerasachtige substantie van het landschap. Nooit heeft Robert geweten dat zijn vrouw in verwachting was. Het meisje werd later Roberte Halberstadt genoemd. Ze overleed in 2013. Haar familie reisde met haar as naar Indonesië om het in het water te strooien op de plek waar haar vader is overleden. Van Halberstadt zelf wordt jaren na het noodlottige ongeval alleen nog een penning gevonden. Brijl zocht en vond ook de kleindochter van deze Halberstadt. Zij kreeg net als Hogenes postuum het Mobilisatie Oorlogskruis. ‘Het is heel simpel’, zegt Brijl. ‘Het is een kwestie ere wie ere toekomt’. Opdat wij Johannes Hogenes nooit vergeten.
[gallery ids=”eyJ1cmwiOiJodHRwczpcL1wvd3d3LmRla3JhbnRuaWV1d3MubmxcL3dwLWNvbnRlbnRcL3VwbG9hZHNcLzIwMTdcLzAyXC9MZWVrLVBvc3R1dW0tb25kZXJzY2hlaWRpbmcuanBnIiwidGl0bGUiOiJMZWVrIFBvc3R1dW0gb25kZXJzY2hlaWRpbmciLCJjYXB0aW9uIjoiIiwiYWx0IjoiIiwiZGVzY3JpcHRpb24iOiIifQ==,eyJ1cmwiOiJodHRwczpcL1wvd3d3LmRla3JhbnRuaWV1d3MubmxcL3dwLWNvbnRlbnRcL3VwbG9hZHNcLzIwMTdcLzAyXC9MZWVrLVBvc3R1dW0tb25kZXJzY2hlaWRpbmctMi5qcGciLCJ0aXRsZSI6IkxlZWsgUG9zdHV1bSBvbmRlcnNjaGVpZGluZy0yIiwiY2FwdGlvbiI6IiIsImFsdCI6IiIsImRlc2NyaXB0aW9uIjoiIn0=,eyJ1cmwiOiJodHRwczpcL1wvd3d3LmRla3JhbnRuaWV1d3MubmxcL3dwLWNvbnRlbnRcL3VwbG9hZHNcLzIwMTdcLzAyXC9MZWVrLVBvc3R1dW0tb25kZXJzY2hlaWRpbmctMy5qcGciLCJ0aXRsZSI6IkxlZWsgUG9zdHV1bSBvbmRlcnNjaGVpZGluZy0zIiwiY2FwdGlvbiI6IiIsImFsdCI6IiIsImRlc2NyaXB0aW9uIjoiIn0=”]
LEEK – Enkele weken geleden was er een bijzondere bijeenkomst in de raadszaal van het gemeentehuis in Leek. Daar werd het Mobilisatie Oorlogskruis toegekend aan KV Vlieger Johannes Hogenes uit Leek. Postuum. Grote man achter de late toekenning is Jacq Z. Brijl, Luitenant Kolonel bd, drg. ‘Bronzen Leeuw’. Jacq streed voor de toekenning en toen er dan eindelijk een datum gepland was, moest de negentiger zelf verstek laten gaan. Oorzaak: een ontsteking aan de linkerknie als gevolg van artrose. ‘Ik was zelf aan bed geluisterd en kan nog steeds amper lopen’, zegt Brijl (90). ‘Genezing zal een langdurige kwestie worden.’ Ze waren, zo noemde Brijl het toen hij de Krant maanden geleden mailde, in de ‘vergeethoek’ terechtgekomen, de drie MLA/KNIL vliegers, allen gesneuveld bij luchtgevechten met de toenmalige Japanse vijand op 3 februari 1942 boven Soerabaja. Ten onrechte, vond de Luitenant-Kolonel buiten dienst, die er dus werk van maakte. Zoals hij dat al veel vaker deed en nog steeds doet. Behalve om Hogenes – met Leekster roots- ging het om Frits van Balen en Robert Christiaan Halberstadt. Hogenes, of beter: de nabestaanden, kwam hij maar moeizaam op het spoor. Vandaar de mail naar de Krant. ‘Na jullie bericht in de Krant had ik snel beet’, zegt Brijl dankbaar. ‘Ik kwam in contact met Siebrand Homan die mij op geweldige wijze geholpen heeft.’
Brijl is de man waar je moet zijn als het gaat om postume onderscheidingen. Kinderen en kleinkinderen van ‘vergeten’ oorlogshelden schrijven hem brieven of bellen hem op. Of hij niet alsnog een onderscheiding kan regelen. Zijn standaard antwoord: ‘met liefde en plezier’. De veteraan wordt er zelf niets beter van, maar doet het graag voor ‘zijn mannen’. En is het dan eenmaal zover, dan vliegen volwassen mannen en vrouwen hem om de nek. Uit dankbaarheid. Brijl snapt de emotie. ‘Het verdriet zit vaak diep. Stel je eens voor: je bent je vader kwijt, je huis kwijt en je moet toch de draad weer oppakken. Niemand praat nog over je vader. Hij wordt vergeten en dat is een pijnlijke zaak.’ Dat vergeten, dat is eerder regel dan uitzondering. Veel kinderen verloren hun heldhaftige vader in de Tweede Wereldoorlog. ‘En vlak na de oorlog ben je overal mee bezig, niet echter met erkenning krijgen voor de heldendaden van je gesneuvelde dierbare. Je probeert dan eerst je leven weer op te bouwen en door te gaan. Maar later, als je gaat herdenken, mis je de waardering van de Staat voor alle ellende’, weet Brijl ondertussen – helaas- uit ervaring. Die waardering bestaat bijvoorbeeld dus uit het Mobilisatie Oorlogskruis. Het lukt Brijl niet alle vergeten helden de eer te geven die ze wel verdienen. ‘Nabestaanden zijn soms lastig te vinden. Als het aan mij lag, droeg ik iedereen alsnog voor. Hele scheepsbemanningen. Nabestaanden moeten echter zelf met een verzoek komen. Dan help ik ze.’ Een jaar of vijf geleden haalde Brijl voor het eerste de media toen hij voor het eerst een medaille wist te regelen voor een 95-jarige oorlogsheld. De ex-Landmacht militair steekt er sindsdien behoorlijk wat energie en tijd in. Hij controleert de ontvangen gegevens met die bij defensie en schrijft vervolgens een uitgebreid verzoekschrift aan het Ministerie. Als de aanvraag wordt gehonoreerd – en dat zijn er ondertussen al zo’n zestig- neemt Brijl contact op met de familie. ‘Ik sta er op dat de onderscheiding zo eervol mogelijk aangeboden wordt in een setting die bij hen past. Als de aanwezigheid van bijvoorbeeld een burgemeester of een generaal gewenst is, dan regel ik dat. Ja, het zijn vaak emotionele bijeenkomsten, beren van mannen die hun vader of opa nauwelijks gekend hebben, omhelzen en kussen me als blijk van dank. Ze kunnen het afsluiten en een plekje geven. Daar gaat het ze om, om eerherstel en erkenning.’
Dat Brijl knieklachten heeft zou je bijna verklaren door het groot aantal medailles dat hij zelf draagt. Je zou er krom van gaan lopen. Voor zijn vrijwilligerswerk kreeg hij het Breteken voor Verdienste in goud. Hij draagt de Bronzen Leeuw (de hoogste dapperheidsonderscheiding na de Militaire Willemsorde), de Bintang Mahaputra Utama (een van de hoogste onderscheidingen van Indonesië) en werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. ‘Ach ja. Ik zet me wat in voor een betere wereld’, is het nuchtere commentaar van Brijl.
Ondanks de afwezigheid van de initiator, was er toch sprake van een bijzondere ceremonie in Leek. Berend Hoekstra was er bij en Siebrand Homan vertelde over het totstandkomen van de plechtigheid. Sikke Cazemier vertelde over Johannes Hogenes, waarna Hoekstra de oorkonde voorlas en het Mobilisatie Oorlogskruis uitreikte. Het verhaal Hogenes is ook het verhaal van Robert Christiaan Halberstadt: een liefdesverhaal met een tragisch einde. Net als Hogenes was de Alkmaarder pas 23 jaar oud toen hij het leven liet. Op dat moment is hij net drie maanden getrouwd met Nel, die als koerierster werkzaam is in Soerabaja. Nel moet op 3 februari 1942 voor haar werk naar de luchtbasis. Dan begint het luchtalarm te gillen en wordt zij een loopgraaf ingetrokken om te schuilen. De bevolking huivert. Boven hen vindt een heftig gevecht plaats tussen Japanse jagers en de vliegers van het Nederland Indisch leger. Nel herkent het vliegtuignummer van haar man. Hij schiet een Japanse jager neer. Onmiddellijk daarna volgt een knal. De tijd staat stil. Halberstadt wordt net als Hogenes geraakt. Brandend neemt Halberstadt een duik uit zijn vliegtuig, zijn vrouw kijkt versteend toe. Een dag later hoort ze dat haar man is verongelukt. Lichaam en vliegtuig blijken onvindbaar en verondersteld wordt dat deze verdwenen zijn in de moerasachtige substantie van het landschap. Nooit heeft Robert geweten dat zijn vrouw in verwachting was. Het meisje werd later Roberte Halberstadt genoemd. Ze overleed in 2013. Haar familie reisde met haar as naar Indonesië om het in het water te strooien op de plek waar haar vader is overleden. Van Halberstadt zelf wordt jaren na het noodlottige ongeval alleen nog een penning gevonden. Brijl zocht en vond ook de kleindochter van deze Halberstadt. Zij kreeg net als Hogenes postuum het Mobilisatie Oorlogskruis. ‘Het is heel simpel’, zegt Brijl. ‘Het is een kwestie ere wie ere toekomt’. Opdat wij Johannes Hogenes nooit vergeten.
[gallery ids=”eyJ1cmwiOiJodHRwczpcL1wvd3d3LmRla3JhbnRuaWV1d3MubmxcL3dwLWNvbnRlbnRcL3VwbG9hZHNcLzIwMTdcLzAyXC9MZWVrLVBvc3R1dW0tb25kZXJzY2hlaWRpbmcuanBnIiwidGl0bGUiOiJMZWVrIFBvc3R1dW0gb25kZXJzY2hlaWRpbmciLCJjYXB0aW9uIjoiIiwiYWx0IjoiIiwiZGVzY3JpcHRpb24iOiIifQ==,eyJ1cmwiOiJodHRwczpcL1wvd3d3LmRla3JhbnRuaWV1d3MubmxcL3dwLWNvbnRlbnRcL3VwbG9hZHNcLzIwMTdcLzAyXC9MZWVrLVBvc3R1dW0tb25kZXJzY2hlaWRpbmctMi5qcGciLCJ0aXRsZSI6IkxlZWsgUG9zdHV1bSBvbmRlcnNjaGVpZGluZy0yIiwiY2FwdGlvbiI6IiIsImFsdCI6IiIsImRlc2NyaXB0aW9uIjoiIn0=,eyJ1cmwiOiJodHRwczpcL1wvd3d3LmRla3JhbnRuaWV1d3MubmxcL3dwLWNvbnRlbnRcL3VwbG9hZHNcLzIwMTdcLzAyXC9MZWVrLVBvc3R1dW0tb25kZXJzY2hlaWRpbmctMy5qcGciLCJ0aXRsZSI6IkxlZWsgUG9zdHV1bSBvbmRlcnNjaGVpZGluZy0zIiwiY2FwdGlvbiI6IiIsImFsdCI6IiIsImRlc2NyaXB0aW9uIjoiIn0=”]
