‘Het hele stikstofverhaal, daar moeten we met elkaar voor staan. Alle sectoren en burgers’

Hendrik en Roelof Smeenge boeren rustig door

LIEVEREN – Boer, je zal het maar wezen. Behalve snoeihard werken, een boerderij heeft dag en nacht aandacht nodig, zit de boer ook nog eens met een enorme brei regels opgescheept. Regelgeving waar steeds weer iets bijkomt. Nu is het stikstof dat het boerenbestaan bedreigt. Hendrik Smeenge runt samen met zijn zoon Roelof en zijn vrouw een melkveeveehouderij in Lieveren. Hendrik laat zich niet kisten door alle gedoe rond de boeren. Hij blijft er rustig onder. Aan boerenprotesten doet –ie mee,  op voorwaarde dat de veiligheid is gewaarborgd en ze publieksvriendelijk zijn. De maatschap Smeenge is al decennia bezig met verduurzaming van het bedrijf. En voor het stikstofprobleem werken ze aan een oplossing. Op een innovatieve manier. De overheid moet boeren daarin steunen, meent hij.

De taken op de boerderij in Lieveren zijn verdeeld. Zoon Roelof bemoeit zich met de 140 koeien en de boerderij, Hendrik met alle regelgeving rondom het boerenbedrijf. Hendriks echtgenote Grean doet alle voorkomende werkzaamheden en Evelien, de vrouw van Roelof, werkt inmiddels ook op het bedrijf. Hendrik loopt als raadslid inmiddels ruim zestien jaar mee in de politiek, heeft ervaring met snel schakelen en onderhandelen. En bovendien: hij wil zijn zoon niet belasten met alles wat met regelgeving te maken heeft. Roelof is 28 en leeft voor de boerderij, boer zijn is het mooiste wat er is vindt hij. En dat moet mooi zo blijven, vindt Hendrik. Om frustratie te voorkomen kun je beter maar gewoon meegaan met de regels die worden opgelegd door het rijk, is het advies van de boer uit Lieveren. ‘Zo snel mogelijk reageren op regelgeving om bij te blijven, dat is wat we altijd hebben gedaan. De regels gelden voor iedereen, dat betekent dat je je aan moet passen. Doe je dat niet, dan raak je gefrustreerd en val je buiten de boot.’

Hendrik Smeenge groeide op de boerderij van zijn ouders. In 1979 bouwden ze een compleet nieuwe boerderij in Lieveren met plek voor 70 melkkoeien en jongvee. In 1983 kwam Hendrik van de landbouwschool en stapte vanzelfsprekend in het boerenbedrijf. ‘Toen kwam de eerste klap: de superheffing. Twintig procent van de melkquotum moest ingeleverd worden. Van 70 koeien moesten we terug naar 55. Je kon wel melkrechten kopen van een andere boer. Dat hebben wij gedaan. We kochten de rechten van een boer uit de omgeving die ermee stopte. Uiteindelijk hebben we de boerderij toch weer snel weten op te bouwen. Het is sowieso altijd onze strategie geweest: in ieder bedreiging zit een kans. Daar denken we nu nog steeds net zo over.’

Export

Smeenge was in 1997 nauw betroken bij de herinrichting Roden – Norg. Hij zag steeds meer boerenbedrijven verdwijnen in Noordenveld. ‘Ik zat in het bestuur van de landinrichting Roden-Norg. Twintig procent van de grond moest terug naar de natuur. In 1988 waren er zo’n 400 boerenbedrijven in de gemeente. In 1997 waren daar nog 150 van over, inclusief natuurlijk verloop. Dat zijn er nu nog 100, waarvan een deel ook nog parttime boer is’, weet Smeenge die voorspelt dat er van die honderd nog meer af zullen vallen als de overheid zo doorgaat. ‘Het bijzondere is dat je maar een deel van de cijfers te horen krijgt. Zo zou 50 procent export zijn. Onzin. Daar staat voor een deel import tegenover. We halen goedkoper vlees en zuivel uit andere landen. Die getallen worden niet meegenomen in de besluitvorming.’ Smeenge noemt een voorbeeld: 30 procent van een kip bestaat uit kipfilet, dat houden we zelf. 70 procent van de kip wordt verpakt en gaat naar Ghana voor 40 cent per kilo. In vier jaar tijd hebben wij samen met nog een aantal exportlanden de hele pluimveesector in Ghana om zeep geholpen. Daar zijn ook de consument en de overheid medeverantwoordelijk voor.’

Opmerkelijk vindt Smeenge de situatie in de Onlanden, waar hij ook in de bestuurscommissie zat. ‘Op de stikstofkaart die de minister op vrijdagmiddag heeft verstuurd staat de Onlanden ingetekend als verzuringsgevoelig gebied. Dat is nooit zo geweest. De Onlanden is aangewezen als vogelfoerageergebied. Als dit niet teruggedraaid wordt kun je alle boeren rond Roderwolde wel opdoeken.’

Gemangeld

De oorlog in Oekraïne brengt de problematiek in beeld, volgens de boer. ‘Twintig procent van de kipfilets die normaalgesproken uit Oekraïne kwam, komt er nu niet. Dat stuwt de prijzen op. Nu de transportkosten torenhoog zijn geworden, trekken supermarkten bij onze sector aan de bel. Voor het eerst krijgen we een fatsoenlijke prijs voor de melk, 62 cent per liter. Vorig jaar was dat nog 37 cent. Ze weigerden het om meer te betalen. We zijn dertig jaar lang gemangeld. In andere landen is het bij wet geregeld dat boeren hun waar niet onder kostprijs mogen verkopen. Dat hebben ze hier in de Tweede Kamer nog niet voor elkaar gekregen. Als we minder hadden geïmporteerd, hadden we minder hoeven exporteren. Dan waren we meer dan zelfvoorzienend geweest.’

‘Wij zijn topsporters in de wereld maar we worden weggezet alsof we de grootste vervuilers zijn’

Smeenge begrijpt het niet. Snapt niet waarom de overheid zóver gaat. Waarom belangrijke cijfers achtergehouden worden. ‘Alsof ze de boeren zo kwaad willen maken dat ze dingen gaan vernielen. Is er misschien een dubbele agenda? Ik weet het niet. Ik verwacht dat er meer naar buiten gaat komen door de WOB-verzoeken die zijn ingediend. Er is geen sector die zoveel geschakeld heeft dan de agrarische sector. En het frustrerende is dat wij actie voeren, maar er komt nog een hele groep achteraan. Mensen die door de prijsstijgingen niet meer rond kunnen komen. Driekwart van de inwoners woont in steden op een kwart van de grond. Op het platteland is dat andersom. En nu bepaalt de democratische meerderheid  in het stedelijk gebied wat er met het platteland gaat gebeuren. Door het dunbevolkte platteland halen we nooit een meerderheid die over het buitengebied kan mee kan beslissen zodat we de lasten en de pijn eerlijk kunnen verdelen. Wij zijn topsporters in de wereld maar we worden weggezet alsof we de grootste vervuilers zijn. Het hele stikstofverhaal daar moeten we met elkaar voor staan. Alle sectoren en de burgers.’

‘Op een innovatieve manier de uitstoot van stikstof en methaan reduceren, dat is hoe het moet gebeuren. De overheid moet ons daarin steunen en de boeren de tijd geven’

Zelf heeft Smeenge al behoorlijk wat investeringen gedaan om zijn bedrijf duurzamer te maken. Zonnepanelen, een warmtepomp, beregenen op zonnestroom en het elektrificeren van machines. Nu onderzoeken ze, samen met een clubje boeren uit de omgeving, om met zogenaamde mono-mestvergisters de methaanuitstoot te beperken. ‘Daarmee produceren we biogas. Dat gas kan niet rechtstreeks worden aangesloten op de gasleiding, daarvoor is een omvormer nodig die het gas omvormt tot aardgaskwaliteit. Als dat lukt, willen we alle boeren uit de omgeving aansluiten op het netwerk. Op een innovatieve manier de uitstoot van stikstof en methaan reduceren, dat is hoe het moet gebeuren. De overheid moet ons daarin steunen en de boeren de tijd geven.’

Zoon Roelof roept. Hendrik moet je het laatste gras van het land halen. Roelof is bezig om het gras in te  kuilen. ‘Ga je mee? Spring maar op de trekker.’ Smeenge draait de grote tractor met aanhanger het terrein af. Op een stuk grasland achter de boerderij haalt hij de laatste stroken vers gemaaid gras binnen. Smeenge is niet meer iedere dag op de boerderij, zegt hij. ‘Mijn zoon woont hier nu, samen met zijn vrouw. Daar ben ik trots op. Ook op mijn schoondochter Evelien. Ze is niet van boerenkomaf maar helpt zonder problemen een koe kalveren. Daar redt ze zich helemaal zelf mee. Ze voelt de stressmomenten aan en kan daar heel goed mee omgaan. Als je vrouw erachter staat, alleen dan gaat het lukken. Zo is het bij ons ook altijd gegaan. Grean en ik zijn hier veel, maar niet meer dagelijks. Dan helpen we met van alles en nog wat.’

Smeenge hoopt één ding: ‘De overheid moet duidelijkheid geven waar ze met de boeren naar toe willen. Er moet rust komen in de sector.’