Het mysterieuze vliegveld van Peest
Oorlog & Vrijheid: een serie in het kader van 75 jaar vrijheid
In het kader van 75 jaar bevrijding komt De Krant met een reeks artikelen over de Tweede Wereldoorlog, de Jodenvervolging en natuurlijk de bevrijding. Van allerlei kanten wordt de oorlog belicht, met telkens een ander verhaal uit de regio. In de aanloop naar 4 en 5 mei zullen deze verhalen wekelijks in De Krant verschijnen. Deze week laten we Martijn Brink aan het woord. De in Altena geboren geschiedenisfanaat heeft zich verdiept in Vliegveld Peest. Een vliegveld dat in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers zou moeten worden gebruikt, maar uiteindelijk op een flop uitliep.
Pas sinds zes jaar houdt Martijn zich bezig met de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Zijn interesse werd aangewakkerd door vriend en collega Joël Stoppels, oprichter van de zogeheten Battlefield Tours. ‘Hiermee trekt hij langs oude slagvelden, om de geschiedenis te herleven’, legt Martijn uit. Zelf is de geboren Noordenvelder breed georiënteerd, wat het er niet makkelijker op maakt om één onderwerp te kiezen. ‘De vraag is op den duur: waar verdiep je je in?’
Dat begint volgens hem vooral in de eigen omgeving. ‘Ik ben geboren in Altena en woon tegenwoordig in Assen. Ik ben veel bezig met de bevrijding van Assen, maar ook met de omgeving van Altena. Zo kwam ik bij Norg en Peest uit. Dorpen waar veel over valt te vertellen.’
Zo kwam hij op het spoor van het verhaal omtrent het vliegveld in Peest. Het boek ‘Schijn bedriegt…. Duits vliegveld bij Peest: dure mislukking voor vriend en vijand’ van de Historische Vereniging Norch gaf Martijn veel handvatten. ‘Het is een boek waar echt heel veel over Norg en omgeving in staat. Het boek maakte een hele hoop duidelijk’, zegt hij.
Het verhaal van Vliegveld Peest begint direct op 10 mei 1940. Toen de Duitsers Nederland binnenvielen, werden meteen alle bestaande vliegvelden bezet. Hieronder viel ook vliegveld Eelde. ‘Het werd bezet en uitgebreid’, weet Martijn. ‘En ondertussen werd er gekeken naar nieuwe uitwijkhavens. Nederland was een strategisch punt, aangezien het precies tussen Duitsland en Engeland in lag. Op 10 juli 1940 werden er rond Peest en Norg meerdere verkenningsvluchten uitgevoerd door de Duitse Luftwaffe en de Duitsers dachten toen ten zuiden van Peest de ideale locatie te hebben gevonden voor een vliegveld. In Donderen zou een schijnvliegveld verrijzen, om de geallieerden op het verkeerde been te zetten. Zo begon men aan de aanleg hiervan.’
Vliegveld Peest was echter gedoemd te mislukken. De landingsbanen was op zachte grond gebouwd, waardoor het voor zwaardere vliegtuigen onmogelijk was om te landen. ‘Het was een complete mislukking. Al vrij snel moeten de Duitsers dat hebben ingezien, maar toch bleven ze maar aanmodderen. De bouwleiding wilde niet opgeven, ondanks dat het allemaal niet wilde vlotten. Op den duur werd zelfs gepoogd nog een extra baan aan te leggen, waarmee het totaal op vier zou komen. Uniek in die tijd.’
Die vierde landingsbaan werd pas in 1942 aangelegd. ‘Men wilde per se niet falen’, zegt Martijn. Maar waarom was de Duitse bouwleiding zo volhardend? ‘Ik denk dat ze het wel prima vonden in Norg’, denkt Martijn. ‘Het was hier goed toeven. Ze zaten in een mooie omgeving en hadden het goed naar hun zin. Bovendien hoefden ze nu niet aan het front te vechten. Nee, dan was het beter om aan een vliegveld te werken wat er uiteindelijk nooit zou komen.’
Omwonenden wisten dat er een vliegveld werd gebouwd. Bedrijven uit de buurt werden gedwongen mee te werken, waardoor het al gauw uitlekte. Ook de Royal Air Force wist hier van af, gezien het feit dat er luchtfoto’s waren genomen. ‘En ook het schijnvliegveld in Donderen was hen bekend. Daar werd een houten vliegtuig over rails getrokken om de geallieerden in de war te brengen. Er gaat een wild gerucht over Engelse bommenwerpers die zogenaamde houten bommen op het schijnvliegveld hebben laten vallen.’
Bekend of berucht is ook de zogenaamde Hitlerring (foto). Een soort plas die, met veel fantasie, kan worden gezien als een swastika of een vliegtuig. ‘Dit watertje lag er al voor de oorlog’, zegt Martijn, die daarmee de geruchten dat de Duitsers het zelf expres in deze vorm hebben gekanaliseerd afdoet als ‘onzin’. ‘Waarom zouden ze dat doen? Ze wilden juist niet dat geallieerden snel konden zien waar hun vliegveld zou komen? Nee, het water lag er al en werd altijd gebruikt als afwateringssysteem en voor bluswater. Maar er hangt natuurlijk een zweem van mysterie om heen.’
Na vele pogingen om wat van het vliegveld te maken, werd medio 1942 de hoop opgegeven. De Duitsers bleven in de buurt, maar aan het vliegveld zou niet meer gewerkt worden. In het nabijgelegen Donderen was naast het schijnvliegveld nog een militair oefenterrein en na de bevrijding werd alle munitie afkomstig uit Noord-Nederland bij Peest bijeen gebracht.
‘Tweede Wereldoorlog leeft nog steeds heel erg’
Omdat Martijn vindt dat je kennis moet delen, geeft hij zo af en toe lezingen . Zoals laatst nog, in zijn geboortedorp Altena. ‘Je merkt dan dat er nog steeds veel interesse is voor dergelijke onderwerpen. De verhalen van de Tweede Wereldoorlog vindt men nog steeds interessant. Dat merken we ook bij de Battlefield Tours, waar ik ook bij betrokken ben.’
Zeker met het oog op 75 jaar vrijheid, zou er veel worden georganiseerd in het land. Vele activiteiten en evenementen staan nu onder druk. ‘Dat is erg jammer. Sommigen zijn al twee à drie jaar bezig met het jubileum. Er is bovendien veel geld voor vrijgemaakt.’ Toch vreest Martijn niet dat de kracht van het herdenken zal teruglopen. ‘De Tweede Wereldoorlog en de Holocaust zullen nog lang worden herdacht. Daar ben ik niet bang voor. Herdenkingen gaan er dit jaar heel anders uitzien.’
Zelf denkt Martijn na over een digitale manier om de kennis over te brengen zoals bijvoorbeeld via een podcast of video’s.