Hoge gasprijs raakt ook de boeren. Tijd voor een omslag?

‘Alles valt en staat met de energie die wij uit de grond halen‘

REGIO – De ene boer is de andere niet, maar de stijgende gasprijzen raken de boeren in de regio hard. Door de hoge gasprijs wordt ook de kunstmest duurder. In sommige gevallen moet er zelfs nee worden verkocht. Verschillende kunstmestfabrikanten nemen maatregelen vanwege de hoge gasprijzen. Aardgas is de belangrijkste grondstof in veel stikstofhoudende meststoffen. Het Amerikaanse CF Industries heeft vanwege de hoge prijs en de krappe beschikbaarheid van productielocaties in het VK tijdelijk gesloten. In een van de fabrieken, in Cheshire, wordt een miljoen ton kunstmest geproduceerd. Het Noorse Yara, dat ook een fabriek in Sluiskil heeft, maakte bekend de productie van ammonium met veertig procent terug te schroeven.

Veehouder Albert Noord heeft zijn energiecontract nog twee jaar vast staan, echter dat kan zo veranderen. In Hardenberg zegt DGB Energie de contracten op met boeren. De prijzen van gas en elektra stijgen zo hard, stelt het bedrijf, dat het geen fatsoenlijk verlengingsvoorstel meer kan doen. Daarbij zegt DGB Energie dat het ‘de maatschappelijke plicht voelt’ om klanten te wijzen op mogelijk onverwacht grote prijsstijgingen. Het bedrijf wil als straks de contracten per 1 november zijn ontbonden best blijven leveren, maar geeft nu al aan dat energie dan tegen een variabel tarief wordt afgerekend. ‘Wij gebruiken in de stal behoorlijk wat elektriciteit, maar wij hebben nog een doorlopend contract,’ vertelt Noord. ‘De kunstmest wordt wel een probleem. Die koop ik altijd al in oktober, maar dat wordt nu lastig. Of het is niet te krijgen of het is extreem duurder geworden.’ De kunstmest wordt in het voorjaar uitgestrooid, maar in het najaar al ingekocht. Een landbouwer zegt zelfs twee keer nul op het rekest gekregen te hebben.

‘Alles valt en staat met de energie die wij uit de grond halen,’ vertelt Peter Oosterhof, biologische boer in Foxwolde. ‘De productie van stikstofkunstmest kost enorm veel aardgas,

mede door dit feit ben ik drie jaar geleden overgestapt naar een biologische bedrijfsvoering. De boerderij van Oosterhof ligt omringd door een soort coulisselandschap. De weides waar de koeien grazen zien er vooral gezond uit. En bio divers. ‘Ik laat de koeien zo veel mogelijk grazen en in de weides staan naast gras ook klavers en kruiden. Klavers zijn in staat luchtstikstof te binden, waardoor dit weer beschikbaar komt voor het gras. Voor onze 110 koeien gebruiken wij 60 hectare cultuurland en ook nog 30 hectare natuurgrond zo is de hoeveelheid vee en grond mooi in evenwicht.’

Kunstmestgroothandel Triferto uit Doetinchem levert in het noorden veel mest. In een reactie zeggen zij dat deze situatie uniek is voor de branche. Een ongekende prijsstijging. Een ton kunstmest kost nu meer dan 400 euro. Door de aantrekkende economie is de vraag naar kunstmest flink gestegen. Daarnaast wordt kunstmest van ammoniak en gas gemaakt. Dat alles bij elkaar maakt de kunstmest nu enorm duur. Akkerbouwer Hendrik Hulshof maakt zich nog geen zorgen. ‘Ik heb helemaal niets met gas,’ vertelt hij. ‘Ach en die kunstmest. Dat zie ik aanstaand voorjaar wel weer.’

De gasprijs is sinds begin dit jaar al meer dan 500 procent gestegen door een fors verhoogde vraag en een gebrek aan aanbod. Doordat mensen meer thuiswerken, hebben ze meer behoefte aan energie. Nu de industrie weer langzaamaan op gang komt, is die vraag nog meer gegroeid. Tegelijkertijd is er een tekort aan gas, onder meer doordat de gaskraan in Groningen is dichtgedraaid. Daardoor zijn we afhankelijker van andere landen, maar die houden hun gas nu liever even voor hun eigen inwoners. Rusland en Noorwegen lieten de afgelopen dagen wel al weten de gastoevoer naar Europa te verhogen, wat de prijzen mogelijk kan drukken. De Franse regering besloot vorige week al de gasprijs te blokkeren tot april. Fransen betalen tot dan dus evenveel als vorige maand, hoe hoog de prijzen ook oplopen.

‘Mijn boerderij is nagenoeg energieneutraal. Maar ik gebruik nog wel gas en diesel, dus ook ik zal er wel iets van merken, maar in principe gebruiken wij zonne-energie en dan vooral via de fotosynthese, de zon die door de planten zelf worden vastgelegd’ zegt de bio-boer. De wijsheid heeft Oosterhof ook niet in pacht, vindt hij zelf. ‘Ik zeg niet dat ik het allemaal goed doe. Echt niet. Mijn melk wordt deels lokaal verwerkt tot onze eigen “WeideWolmer” kaas, maar de rest van de melk maakt nog best veel kilometers, omdat de biologische melkstroom apart verwerk wordt. Dat kost ook weer brandstof.

Wij moeten bij onszelf gaan nadenken of dit systeem nog langer vol te houden is, zegt hoogleraar Pablo Tittonell. ‘Voor een toekomstbestendige landbouw voor natuur én boer is behoefte aan meer inzichten en meer kennis over hoe landbouw en natuur elkaar kunnen versterken.’ Agro-ecologie wordt het genoemd. Tittonell: ‘In plaats van tegenover elkaar, staan landbouw en natuur juist naast elkaar. Boeren mét natuur is een stroming die vanuit zowel de wetenschap als de praktijk opvallend positieve uitkomsten laat zien. En niet alleen voor kleinschalige landbouw: de principes zijn ook goed toepasbaar om een duurzame voedselvoorziening te waarborgen. Landbouw kan profiteren van natuur en natuur van landbouw, zonder nadelige compromissen.’ Volgens de hoogleraar landbouwwetenschappen is het tijd voor een omslag en een andere mindset. Niet alleen bij de boeren, maar ook bij de afnemers.

Volgens Oosterhof begint het allemaal bij de bodem. Om voldoende en kwalitatief goed gras te krijgen zal de bodem zo goed mogelijk moeten functioneren. Oosterhof is gestopt met het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest. ‘Planten moeten kunnen groeien en het bodemleven moet zich voeden met de resten daarvan,’ legt Oosterhof uit. ‘Door dat we biologisch zijn gaan werken hebben we wel te maken met minder opbrengst, maar door minder kosten te maken en de hogere melkprijs hebben we toch een renderend systeem.’ De natuurlijke processen zoveel mogelijk benutten, want van de zon krijgt niemand een factuur. En door zijn koeien zoveel en zolang mogelijk te weiden, bespaart hij diesel, voorkom je bodemverdichting en je voorkomt ammoniakuitstoot. Geen vermenging van mest en urine betekent geen uitstoot. Oosterhof: ‘Hoe simpel kan het zijn. De natuur zit echt efficiënt in elkaar, daar kunnen we als mens nog veel van leren.’