In de oorlog vermoorde dorpsgenoten geëerd met monument

Afbeelding
actueel

Een zwarte dag ‘op de Roderesch’


RODERESCH – Op 29 april 1943 hadden de Duitsers besloten dat alle 300.000 Nederlanders die in 1940 tegen de Duisters hadden gevochten zich moesten melden om in Duistland te gaan werken. Dat besluit viel slecht en spontaan ontstonden in heel Nederland stakingsacties. Ook in café Giezen aan de Hoofdweg in Roderesch werden plannen gesmeed om mee te doen aan deze staking. Het ging hierbij om een melkstaking die ervoor moest zorgen dat er op 3 mei minder melkbussen buiten werden gezet. Voor Roderesch had deze staking voor twee jonge mannen dramatische gevolgen. Dorpsgenoten Harm Bakker (26 jaar oud) en Tiem van Bergen (20 jaar oud) werden beiden op 3 mei 1943 doodgeschoten. Voor hen is er op het brinkje aan de Hoofdweg in Roderesch een monument opgericht. Op 4 mei, tijdens Dodenherdenking, zal er voor hen extra aandacht zijn.


Arent Anema en Arend Kroes zijn beiden betrokken bij het comité 4 mei. ‘Graag willen we dit verhaal levendig houden,’ zegt Arend Kroes. ‘Voor Roderesch was deze 3 mei in 1943 een zwarte bladzijde in de dorpsgeschiedenis.’ Anema woont al bijna 20 jaar in het dorp Roderesch en heeft zich verdiept in de verhalen van die periode. ‘Mannen uit het dorp hadden het voornemen om mee te doen met de staking. Ook in Roden deden boeren mee en arbeiders van de melkfabriek gingen ook in staking. Zij zijn allen verraden door NSB’ers die lucht kregen van de staking. Zij gaven de Duisters aanwijzingen waar de stakers woonden, zodat die hen konden arresteren.’


Lesbrief


Cees van der Kooij, kenner van de historie en verbonden aan stichting Herdenken in Noordenveld, heeft voor de scholen in Noordenveld een lesbrief over de gebeurtenissen gemaakt. Delen in deze lesbrief zijn voor dit verhaal benut. In Roderesch werden Harm en Jan Bakker en Johannes Kalfsbeek gearresteerd. Zij moesten plaats nemen in een vrachtauto en werden afgevoerd. Tiem van Bergen was die dag bij zijn huis aardappels aan het uitzoeken. Toen hij de Duisters zag aankomen is hij de bosjes ingevlucht. De Duisters begonnen op hem te schieten en hij werd dodelijk getroffen. ‘Bijzonder tragisch,’ zegt Anema. ‘Hij had niks met de staking te maken, maar vluchtte geschrokken het bos in.’ Ook in Roden werden nog enkele mannen opgepakt en allen werden naar het Scholtenhuis op de Grote Markt in Groningen gebracht. Daar werd onder andere Harm Bakker ter dood veroordeeld. Hij werd bij de Rabenhauptkazerne in Groningen doodgeschoten. Zijn lichaam werd in een moeras in Appelbergen begraven. Kalfsbeek en Jan Bakker werden vrijgelaten.


Verhalen over de toedracht staan volledig omschreven op internet. Anema kent de route die de Duisters in het dorp namen om de stakers op te pakken. ‘Ik heb hiervoor ook oude Duitse stafkaarten bekeken, die zijn gedetailleerder dan de Nederlandse. Een aantal zandwegen bestaan niet meer, maar kort gezegd werd eerst Johannes Kalfsbeek aan de Hoofdweg gearresteerd en even verderop Harm en Jan Bakker. Tiem van Bergen wordt richting de Esweg in de bosjes doodgeschoten. Daarna werd koers gezet naar de Esweg waar Geert Brouwer zich in een sloot had verstopt. Hij werd niet gevonden. Ook de arrestatie van Klaas Giezen mislukte. Hij was niet thuis.’


Herdenking Rashuys


De herdenking op 4 mei vindt plaats in het dorpshuis ’t  RAShuys. Om 19.30 uur is er een programma met voordrachten en verhalen. Ook muziekvereniging Noordenveld is ter plekke. Aansluitend wordt er een stille tocht naar het monument op de brink gehouden. Kroes hoopt dat veel mensen de herinnering levend willen houden en aasluiten bij de herdenking. ‘Ik ben vanuit de Evangelische Gemeente Roderesch betrokken bij het comité. De herdenking is een echt dorpsgebeuren, waar iedereen uit de omgeving van Roderesch bij betrokken is. Zonder geschiedenis geen toekomst, we mogen deze gebeurtenissen nooit vergeten.’

UIT DE KRANT