‘Je krijgt er allemaal een keer mee te maken’

Dag van de Uitvaart en open dag Aula Leek

LEEK -  Of je wilt of niet, vroeg of laat krijgt iedereen een keer te maken met de aula. Die zekerheid heb je. De aula in Leek, aan de Oude Zuiderweg, zette zaterdag de deuren open. Vanwege De Dag van de Uitvaart leek het Uitvaartvereniging Leek en Uitvaartvereniging Tolbert, eigenaren van de aula, een mooi moment om iedereen eens nader kennis te laten maken met de aula. Eng is het niet. Gezellig evenmin. Maar: je ontkomt er simpelweg niet aan.
De aula, onder architectuur gebouwd, staat er al ruim elf jaar. Was aanvankelijk eigendom van de gemeente Leek. Maar die zat er op een gegeven moment wat mee in de maag, wilde er wel af. De gemeente runde de aula eerst zelf, nadat ook Vredewold het beheer teruggaf aan de gemeente. Dat werkte niet. De gemeente leek de aula aan een commerciële partij te willen verkopen, tot Uitvaartvereniging Leek en Uitvaartvereniging Tolbert de koppen bij elkaar staken. Voor een marktconforme prijs kochten zij de aula maar kregen van de gemeente wel een ‘zak geld’ mee. De deal werd gesloten met voormalig wethouder Tanja Haseloop. Het was dan ook niet toevallig dat juist zij afgelopen zaterdag de open dag opende.
De aula dus. Prachtig pand en ook van binnen helemaal niet gek. ‘We hebben niet zo heel veel veranderd’, zegt Gerard de Jong, penningmeester en secretaris en dus de grote spin in het web. ‘We hebben wat kunst aan de muur. Wisselende exposities van kunstenaars uit de buurt. En oh ja, we hebben tafelkleedjes op de tafel gelegd.’ De kunst aan de muur staat goed. Het breekt. De onderwerpen zijn bovendien niet storend. Aspecten uit de natuur. Bloemen. Het past. De aula beschikt over een eigen orgeltje. ‘Diensten tot ongeveer zeventig bezoekers kunnen we aan. Condoleances houden we ook. Alles wordt gerund door vrijwilligers. Rigtje Heuker is beheerster. Zij krijgt wel een vergoeding. Logisch ook, want ze moet altijd klaarstaan.’
De aula heeft een open plafond. Je kijkt  –hoe symbolisch- zo de hemel in. Veel houttinten zorgen voor een toch best aangename sfeer. Planten ontbreken niet. De stoeltjes zijn wat hard, maar zien er goed uit. De aula is zoals een aula doorgaans is: brandschoon. Buiten werken mensen van De Zijlen in de tuin. Het duurt wat langer, de deal die Gerard met ze sloot is prima. ‘En de mensen hier mogen er gerust wat langer over doen. Wat maakt het uit. Niemand die hier nog haast heeft.’
Uitvaartverenigingen zijn doorgaans de grootste verenigingen van een dorp. Leek heeft ongeveer 2100 leden, Tolbert 1600. Lid worden is het in stand houden van de vereniging. De contributie zorgt voor een financiële buffer, waardoor de aula goed onderhouden en wie weet ooit verder uitgebreid kan worden. Bovendien worden bij een uitvaart de basale zaken geregeld. Mensen krijgen een rekening waar zeshonderd euro van afgehaald wordt. ‘En het is, althans vind ik, toch ook een beetje een morele plicht om lid van de plaatselijke uitvaartvereniging te zijn.’
Wat betreft service spant de aula in Leek de kroon. Nabestaanden krijgen een eigen sleutel en kunnen via een speciale ingang naar binnen, nadat ze de auto op een speciale (en verlichte) parkeerplaats hebben geparkeerd. Wat wel nieuw in de aula is, is de familiekamer. ‘Dat leek ons een zeer waardevolle aanvulling’, zegt Gerard. De Familiekamer is er -de naam zegt het al- voor de familie. Om even samen te zijn. In de kamer staat een bakstel, een kastje. Familie kan er zelf koffie zetten en ook hier een kunstwerk aan de wand. ‘We hebben drie opbaarruimtes’, zegt De Jong, als hij de eerste laat zien. Opbaarruimtes. ‘Hier kunnen we niet zo heel veel mee. We doen alles in overleg. Willen mensen er stoelen bij, dan regelen we dat. Een tafeltje? Geen probleem. Wij doen er alles aan de wensen van de familie te vervullen. Alles wat binnen de mogelijkheden ligt. Maar kil blijft het. Altijd. Je moet het in deze kamertjes koud houden. Je snapt zelf wel waarom.’
Ook bijzonder in de aula in Leek is de obductiekamer. Hier kan de patholoog anatoom onderzoek doen naar de doodsoorzaak. ‘Dat gebeurt niet vaak hoor, maar het kan wel.’ Gerard doet de deur open. Er ligt materiaal om onderzoek te doen. Een wasbak. Het lijkt hier nog kouder dan in op opbaarruimtes. De Jong en de andere vrijwilligers zijn mensen-mensen. Die zullen nabestaanden -vaak helemaal niet op de planeet en kapot van verdriet- niet onnodig op kosten jagen. Nooit. ‘De mens staat voorop. En respect natuurlijk. Voor de koffie en cake hanteren we normale prijzen. We willen alles, behalve de mensen uitmelken. Ben je gek. Wij hoeven geen winst te maken. Als we quitte spelen doen we het goed. En wat we extra hebben, zetten we op de bank. Is onze buffer. Voor een verbouwing bijvoorbeeld, of voor extra onderhoud.’Rituelen rond een uitvaart zijn er amper nog. De tijd dat iedereen in het zwart kwam, is voorbij. Tegenwoordig nemen mensen vaker een borrel dan koffie na een plechtigheid en wilsbeschikkingen zijn tegenwoordig gewoon via de website te downloaden. ‘De dood is transparanter geworden. Dat zie je bijvoorbeeld aan kinderen. Die werden vroeger toch het liefst compleet weggehouden. Nu gaan ze mee. Weten ze veel eerder wat dood is. De tijd staat niet stil. Ook niet in een aula. De tijd staat nergens stil.’ De Jong is blij met de plek. ‘We kunnen uitbreiden, mocht dat nodig zijn. De omliggende grond is van de gemeente. Een begraafplaats zou zelfs tot de mogelijkheden behoren.’ De aula is belangrijk. Omwonenden letten goed op. En gelukkig blijft gespuis weg, behalve wat verdwaalde blowers die menen dat een jointje roken bij de aula gewoon moet kunnen. Zaterdag zag iedereen met eigen ogen hoe mooi de aula in Leek eigenlijk is. Hoe goed het allemaal voor elkaar is. Er was een doedelzakspeler. Er waren studenten die met hun schouders -dus zonder handen- de kist droegen. En er waren kunstwerken. De gastvrijheid van de vrijwilligers deed de rest. De aula, je zou er bijna vaker naar toe gaan..