Leucisme
Puur natuur
Met enige regelmaat komt het onderwerp leucisme hier ter sprake. Het is een afwijking bij mensen en dieren die leidt tot een verminderde pigmentatie. Het lijkt op albinisme en wordt daar vaak mee verward, maar albino’s hebben rode ogen en bij leucisme zijn de ogen normaal van kleur. En is er geen sprake van een verhoogde gevoeligheid voor zonlicht. Het woord is afgeleid van het Griekse leukós dat wit betekent. Denk hierbij aan leukemie.
Ik kom op het onderwerp na een mailtje van Dirry Rietveld uit Bakkeveen die samen met haar man afgelopen vrijdag in Roden bij de knik van de Roderweg tussen de Stinsenweg/Maatlanden in een groep Kauwen een leucistisch exemplaar ontwaarde. Zij vroeg zich af hoe bijzonder dit is. Op Waarneming.nl had ze hierover niets gelezen. Dat is het platvorm waar heel veel mensen hun waarnemingen aan doorgeven, maar deze zat er niet bij. Meestal zijn het zeldzame soorten die erop staan vermeld, maar dit soort waarnemingen zullen ook wel af en toe worden genoemd en dan graag met foto. Dat was Dirry vanwege het drukke verkeer op die plek niet gelukt. Als je op internet rondstruint bij dit onderwerp zie je inderdaad dat het bij heel veel dieren kan voorkomen. Ik zag onder andere foto’s van een Giraffe, Leeuw, Merel, Pauw en een Tijger. Toen ik in september in Zweden was had ik daar een witte Eland kunnen aantreffen, want die was er ook wel eens gespot. Verder las ik een berichtje over een witte Meerkoet. Dat lijkt me echt fantastisch om te zien, zo’n witte bol die eigenlijk zwart behoort te zijn.
In vorige columns ging het meestal over leucistische Merels. Het heeft er namelijk de schijn van dat het bij deze vogel tamelijk vaak voorkomt. De eerste keer dat ik zelf met dit fenomeen werd geconfronteerd was ik nog een jonge knaap en woonde bij mijn ouders aan de Paterswoldseweg in Groningen. We woonden daar vierhoog en achter ons huis keken we vanaf het balkon uit over de tuintjes beneden ons. Het was in het najaar van 1962 dat ik daar een wel zeer bont geschakeerde lijsterachtige zag rondtrippelen. Toen was ik al in vogels geïnteresseerd en het begrip ’dwaalgast’ was mij niet onbekend. Dat waren vogels die hier zeer zelden waren gezien, in ieder geval minder dan twintig keer meen ik me te herinneren. Uiteraard hoopte ik dat het een bijzondere soort was. Mijn zoektocht in de voorhanden vogelgidsen leverde niets op en uiteindelijk landde het besef dat ik hier had te maken met een afwijkende vorm van een vrouwtje Merel. Toen wist ik nog niet was leucisme was, daar kwam ik pas later achter. Op een gegeven moment, vroeg in het voorjaar, was de vogel weer verdwenen. ”Misschien door een kat gepakt” dacht ik toen, maar laat in het jaar was dezelfde vogel er weer en dit patroon herhaalde zich daarna nog twee keer. Toen kwam ik er achter dat er noordelijke Merels zijn die in het winterhalfjaar deze kant optrekken.
Op 13 oktober waren we met de vogelwerkgroep van IVN Roden op excursie in het Lauwersmeergebied. In de buurt van de vogelkijkhut bij het Jaap Deensgat, dat is aan de Groningse kant, zagen we een leucistische Witte kwikstaart (foto). Eerst dachten we nog aan een albino, maar de vogel had dus geen rode oogjes en bij nadere bestudering zagen we nog een paar donker gekleurde veertjes in de flank. Het was, afgezien van enkele andere leuke soorten, de waarneming van de dag. Niemand van de anderen had dit ooit gezien en zelf had ik ook nog nooit een leucistische Witte kwikstaart in het vizier gehad. En ik verzeker u dat ik heel wat Witte kwikstaarten in mijn leven heb gezien. Wat toen opviel was de ongekende felheid waarop deze vogel soortgenoten bejegende die bij hem in de buurt kwamen. Ze werden stante pede verjaagd. Het is een bekend verschijnsel dat ze dit doen, zeg maar uit voedselnijd (niets willen delen) en ook dat ze mede daardoor heel goed kunnen overleven. Daarbij moet wel de kanttekening worden geplaatst dat dit mogelijk is zolang die lichte kleur het hen niet moeilijker maakt te overleven. U kunt zich voorstellen dat zo’n lichte kleur opvalt waardoor ze op de aandacht van predatoren kunnen rekenen. Tegenover het leucisme staat het melanisme (Eekhoorn, Vos, Ree) waarbij de zwarte kleur overheerst.
Ik kom op het onderwerp na een mailtje van Dirry Rietveld uit Bakkeveen die samen met haar man afgelopen vrijdag in Roden bij de knik van de Roderweg tussen de Stinsenweg/Maatlanden in een groep Kauwen een leucistisch exemplaar ontwaarde. Zij vroeg zich af hoe bijzonder dit is. Op Waarneming.nl had ze hierover niets gelezen. Dat is het platvorm waar heel veel mensen hun waarnemingen aan doorgeven, maar deze zat er niet bij. Meestal zijn het zeldzame soorten die erop staan vermeld, maar dit soort waarnemingen zullen ook wel af en toe worden genoemd en dan graag met foto. Dat was Dirry vanwege het drukke verkeer op die plek niet gelukt. Als je op internet rondstruint bij dit onderwerp zie je inderdaad dat het bij heel veel dieren kan voorkomen. Ik zag onder andere foto’s van een Giraffe, Leeuw, Merel, Pauw en een Tijger. Toen ik in september in Zweden was had ik daar een witte Eland kunnen aantreffen, want die was er ook wel eens gespot. Verder las ik een berichtje over een witte Meerkoet. Dat lijkt me echt fantastisch om te zien, zo’n witte bol die eigenlijk zwart behoort te zijn.
In vorige columns ging het meestal over leucistische Merels. Het heeft er namelijk de schijn van dat het bij deze vogel tamelijk vaak voorkomt. De eerste keer dat ik zelf met dit fenomeen werd geconfronteerd was ik nog een jonge knaap en woonde bij mijn ouders aan de Paterswoldseweg in Groningen. We woonden daar vierhoog en achter ons huis keken we vanaf het balkon uit over de tuintjes beneden ons. Het was in het najaar van 1962 dat ik daar een wel zeer bont geschakeerde lijsterachtige zag rondtrippelen. Toen was ik al in vogels geïnteresseerd en het begrip ’dwaalgast’ was mij niet onbekend. Dat waren vogels die hier zeer zelden waren gezien, in ieder geval minder dan twintig keer meen ik me te herinneren. Uiteraard hoopte ik dat het een bijzondere soort was. Mijn zoektocht in de voorhanden vogelgidsen leverde niets op en uiteindelijk landde het besef dat ik hier had te maken met een afwijkende vorm van een vrouwtje Merel. Toen wist ik nog niet was leucisme was, daar kwam ik pas later achter. Op een gegeven moment, vroeg in het voorjaar, was de vogel weer verdwenen. ”Misschien door een kat gepakt” dacht ik toen, maar laat in het jaar was dezelfde vogel er weer en dit patroon herhaalde zich daarna nog twee keer. Toen kwam ik er achter dat er noordelijke Merels zijn die in het winterhalfjaar deze kant optrekken.
Op 13 oktober waren we met de vogelwerkgroep van IVN Roden op excursie in het Lauwersmeergebied. In de buurt van de vogelkijkhut bij het Jaap Deensgat, dat is aan de Groningse kant, zagen we een leucistische Witte kwikstaart (foto). Eerst dachten we nog aan een albino, maar de vogel had dus geen rode oogjes en bij nadere bestudering zagen we nog een paar donker gekleurde veertjes in de flank. Het was, afgezien van enkele andere leuke soorten, de waarneming van de dag. Niemand van de anderen had dit ooit gezien en zelf had ik ook nog nooit een leucistische Witte kwikstaart in het vizier gehad. En ik verzeker u dat ik heel wat Witte kwikstaarten in mijn leven heb gezien. Wat toen opviel was de ongekende felheid waarop deze vogel soortgenoten bejegende die bij hem in de buurt kwamen. Ze werden stante pede verjaagd. Het is een bekend verschijnsel dat ze dit doen, zeg maar uit voedselnijd (niets willen delen) en ook dat ze mede daardoor heel goed kunnen overleven. Daarbij moet wel de kanttekening worden geplaatst dat dit mogelijk is zolang die lichte kleur het hen niet moeilijker maakt te overleven. U kunt zich voorstellen dat zo’n lichte kleur opvalt waardoor ze op de aandacht van predatoren kunnen rekenen. Tegenover het leucisme staat het melanisme (Eekhoorn, Vos, Ree) waarbij de zwarte kleur overheerst.