‘Misdaden in schoolschriftjes’
Gemeente Noordenveld
RODEN – Geert Willems is de luis in de pels van politiek Noordenveld. Hij bezoekt vrijwel elke politieke bijeenkomst en vormt zich vervolgens een eigen mening.
Weer een vondst in het rijke archief van de gemeente Noordenveld. Het betreft een stapel schriftjes, van het soort waar kinderen in mijn jeugd op school hun werk in deden. In een fraai, sierlijk handschrift kon ik de misdaden van die tijd lezen. Er zijn schriftjes uit de periode 1895-1907. Het betreffen de processen verbaal van gepleegde vergrijpen. De handschriften zijn voornamelijk van de rijksveldwachter, brigadier titulair Klaas Wieringa en de onbezoldigde gemeente-en rijksveldwachter Itske Nuismer. De misdaden waarvan ik spreek, moet je met een korreltje zout nemen. Ik onderscheid hooguit drie categorien... wildstropen, plaggen-of turfdiefstal en openbare dronkenschap en bijbehorende ruzies. Dat is het wel zo ongeveer. De gemeente Roden bestond toen uit een aantal boerendorpen. Deze boeren vind men zelden terug onder de daders van de vergrijpen... Die werden vrijwel uitsluitend gevonden in de velden eromheen: Het Roderveld, later Nieuw Roden, het Haarveen, het Lieverder Nijland en rondom de Roderesch of Alteveer. Eentje heb ik er speciaal voor mijn lezers in deze rubriek uitgelicht...Het betreft een uit de hand gelopen burentwist. De 24 jarige Harm Staal jr werd naar eigen zeggen flink op de schouder geslagen met de schoffel door zijn 75 jarige(..) buurman Jan Eitens Brink. De laatste had als bijnaam Hak, een erfelijk belaste afwijking aan zijn scheefgegroeide hakken, eveneens de kwaal van enkele van zijn kinderen, die ook met de bijnaam Hak door het leven gingen. Hij woonde op het huidige adres Kaatsweg 28, Roderesch, thans de vervallen boerderij van Gerrie van der Heide en zijn moeder Trientje langs het fietspad. Het huis staat op het meest noordelijke esakkertje van de Roderesch... Harm Staal woonde op het huidige adres Hullenweg 4A onder Roden. Daar woont nu in een 25 jaar oud huis Sytze de Boer met zijn twee dochters en een paardenschuur tegenover het einde van de Stinsenweg. In die tijd was het een moerassig stuk veldland. Harm Staal sr had deze grond dik 20 jaar daarvoor gekocht van Jan Eitens Hak en er een hut opgericht. Van deze hut bestaan foto’s, gepubliceerd in een verzamelwerk over de Roder geschiedenis: Roon, Zoas t West Het... Hier werden een tiental kinderen geboren... de oudste Harm Staal jr werd dus aangevallen door deze oude heer, die bovendien vergezeld was van 4 kwaadaardig grommende honden. Aanleiding was het pad vanaf Hak naar de Hullenweg, toen nog een modderig landweggetje. Het was 24 februari en Harm Staal had wateroverlast. Hij had junior “besteld” verklaart deze om met de schop een sloot te graven dwars door Hak’s weggetje. Het water was te hoog. De gehandicapte dochter van Hak, Margien wou de andere buren Lucas Aalders opzoeken, die droegen de bijnaam Haon, maar zij kon met haar twee krukken niet over het pas gegraven slootje springen. Daarop kwam haar ouwe vader Jan Hak met schoffel en honden om de sloot weer dicht te gooien, waarop hij uithaalde naar Harm Staal jr’s schouder. Die moet daardoor een flinke scheur in zijn boezeroen hebben op gelopen. Proces verbalist Wieringa was niet erg onder de indruk van Harm Staal jr’s klacht. Ongevraagd voegt hij een toelichting toe... Staal jr blijkt buurvrouw Marchien Hak al eerder mishandeld te hebben... Daarvoor had ie zelfs een gevangenis straf uitgezeten. Bovendien vond ik Staal jr later als dader in de schriftjes verdacht van vechtpartijen onder invloed van sterke drank in en bij de stille knip van Flip Smit, gelegen tegenover het Windgat... Daar woonde op dat moment in een oud huisje Roel Hak... inderdaad de zoon van de oude met de schoffel slaande Jan Eitens Brink. Roel Hak handelde in bokkingen, die hij met een bootje via de Loop en het Peizerdiep ophaalde uit de Stad Groningen. De mensen betaalden hem dan met vodden, die hij daarop naar de Stad bracht. Het huis van Roel Hak stond in het Windgat ongeveer op de plaats, waar nu onze oud burgemeester Hans van der Laan woont. Jan Eitens Hak overleed nog hetzelfde jaar. Op 8 november. In juli van het volgende jaar vertrok Harm Staal jr voorgoed uit de hut aan de Hullenweg naar het Groningse Usquert. Niet veel langer daarna vertrok Staal sr met de rest van het gezin naar de Stad. Harm Staal jr werd de grootvader van de beroemde troubadour van het Groningse lied Ede Staal. Die liederen raakten niet alleen de Groningers recht in het hart... ook mensen zoals ik, die hun roots hebben in de velden rond Roden worden erdoor geraakt. Zo heeft het toch zijn goede kanten, dat deze mensen de eer hadden om op te treden in de processen verbaal van de toenmalige VELDwachters... Ach hoe veelzeggend kan een naam zijn...
Weer een vondst in het rijke archief van de gemeente Noordenveld. Het betreft een stapel schriftjes, van het soort waar kinderen in mijn jeugd op school hun werk in deden. In een fraai, sierlijk handschrift kon ik de misdaden van die tijd lezen. Er zijn schriftjes uit de periode 1895-1907. Het betreffen de processen verbaal van gepleegde vergrijpen. De handschriften zijn voornamelijk van de rijksveldwachter, brigadier titulair Klaas Wieringa en de onbezoldigde gemeente-en rijksveldwachter Itske Nuismer. De misdaden waarvan ik spreek, moet je met een korreltje zout nemen. Ik onderscheid hooguit drie categorien... wildstropen, plaggen-of turfdiefstal en openbare dronkenschap en bijbehorende ruzies. Dat is het wel zo ongeveer. De gemeente Roden bestond toen uit een aantal boerendorpen. Deze boeren vind men zelden terug onder de daders van de vergrijpen... Die werden vrijwel uitsluitend gevonden in de velden eromheen: Het Roderveld, later Nieuw Roden, het Haarveen, het Lieverder Nijland en rondom de Roderesch of Alteveer. Eentje heb ik er speciaal voor mijn lezers in deze rubriek uitgelicht...Het betreft een uit de hand gelopen burentwist. De 24 jarige Harm Staal jr werd naar eigen zeggen flink op de schouder geslagen met de schoffel door zijn 75 jarige(..) buurman Jan Eitens Brink. De laatste had als bijnaam Hak, een erfelijk belaste afwijking aan zijn scheefgegroeide hakken, eveneens de kwaal van enkele van zijn kinderen, die ook met de bijnaam Hak door het leven gingen. Hij woonde op het huidige adres Kaatsweg 28, Roderesch, thans de vervallen boerderij van Gerrie van der Heide en zijn moeder Trientje langs het fietspad. Het huis staat op het meest noordelijke esakkertje van de Roderesch... Harm Staal woonde op het huidige adres Hullenweg 4A onder Roden. Daar woont nu in een 25 jaar oud huis Sytze de Boer met zijn twee dochters en een paardenschuur tegenover het einde van de Stinsenweg. In die tijd was het een moerassig stuk veldland. Harm Staal sr had deze grond dik 20 jaar daarvoor gekocht van Jan Eitens Hak en er een hut opgericht. Van deze hut bestaan foto’s, gepubliceerd in een verzamelwerk over de Roder geschiedenis: Roon, Zoas t West Het... Hier werden een tiental kinderen geboren... de oudste Harm Staal jr werd dus aangevallen door deze oude heer, die bovendien vergezeld was van 4 kwaadaardig grommende honden. Aanleiding was het pad vanaf Hak naar de Hullenweg, toen nog een modderig landweggetje. Het was 24 februari en Harm Staal had wateroverlast. Hij had junior “besteld” verklaart deze om met de schop een sloot te graven dwars door Hak’s weggetje. Het water was te hoog. De gehandicapte dochter van Hak, Margien wou de andere buren Lucas Aalders opzoeken, die droegen de bijnaam Haon, maar zij kon met haar twee krukken niet over het pas gegraven slootje springen. Daarop kwam haar ouwe vader Jan Hak met schoffel en honden om de sloot weer dicht te gooien, waarop hij uithaalde naar Harm Staal jr’s schouder. Die moet daardoor een flinke scheur in zijn boezeroen hebben op gelopen. Proces verbalist Wieringa was niet erg onder de indruk van Harm Staal jr’s klacht. Ongevraagd voegt hij een toelichting toe... Staal jr blijkt buurvrouw Marchien Hak al eerder mishandeld te hebben... Daarvoor had ie zelfs een gevangenis straf uitgezeten. Bovendien vond ik Staal jr later als dader in de schriftjes verdacht van vechtpartijen onder invloed van sterke drank in en bij de stille knip van Flip Smit, gelegen tegenover het Windgat... Daar woonde op dat moment in een oud huisje Roel Hak... inderdaad de zoon van de oude met de schoffel slaande Jan Eitens Brink. Roel Hak handelde in bokkingen, die hij met een bootje via de Loop en het Peizerdiep ophaalde uit de Stad Groningen. De mensen betaalden hem dan met vodden, die hij daarop naar de Stad bracht. Het huis van Roel Hak stond in het Windgat ongeveer op de plaats, waar nu onze oud burgemeester Hans van der Laan woont. Jan Eitens Hak overleed nog hetzelfde jaar. Op 8 november. In juli van het volgende jaar vertrok Harm Staal jr voorgoed uit de hut aan de Hullenweg naar het Groningse Usquert. Niet veel langer daarna vertrok Staal sr met de rest van het gezin naar de Stad. Harm Staal jr werd de grootvader van de beroemde troubadour van het Groningse lied Ede Staal. Die liederen raakten niet alleen de Groningers recht in het hart... ook mensen zoals ik, die hun roots hebben in de velden rond Roden worden erdoor geraakt. Zo heeft het toch zijn goede kanten, dat deze mensen de eer hadden om op te treden in de processen verbaal van de toenmalige VELDwachters... Ach hoe veelzeggend kan een naam zijn...
