‘Neoliberalisme, de aard van het beestje’

Gemeente Noordenveld
Vorige week behandelde ik een opmerkelijke uitspraak van het raadslid van LGN, Tineke Nieboer over het (gebrek aan) regie door het college inzake het Mensinge complex. Zij zag weinig heil in regie... Dat was uit de tijd, zei ze, de gemeente moest de culturele ondernemers alle ruimte geven en de tekorten ruimhartig aanvullen. Ik noemde dat ontboezemingen van Neoliberale snit. Veel mensen vroegen mij, wat ik daar nou mee bedoelde, dat Neoliberalisme. Wat is de aard van het beestje? Het is begonnen met twee denkers, die zich economisch profileerden met een voor die tijd revolutionaire economische theorie. Het betrof de economen Friedrich Hayek en later  Milton Friedman van de zogenaamde Chicago School.  Beiden verwierven hiervoor de Nobelprijs... Het was een in de jaren 70 aantrekkelijk antwoord op de heersende Keynesiaanse economische werkelijkheid, die zich kenmerkte door overheidsinterventie bij fricties in de markt. John Maynard Keynes, Engelsman, formuleerde dit antwoord op de grote crisis in de dertiger jaren. Geld door overheden injecteren in de economie; Die zou zich daarin verspreiden en grote werkloosheid bestrijden. De zogenaamde Plan-Economische maatregelen.... De Marshallhulp van direct na de oorlog in ons land kon zo zijn heilzame werk verrichten. Om dezelfde reden ontwikkelde de toenmalige SDAP in de 30tiger jaren het befaamde ‘Plan Van Den Arbeid’. Veel kwam er niet van terecht. De economische theorie van Hayek en Friedman kenmerkte zich nu juist door geen overheidsingrijpen in de economie. Laat de markt zijn heilzame werk doen, ongehinderd door overheidsingrijpen... De overheid bleef weliswaar een rol spelen, maar op de achtergrond als toeschouwer... Ze noemden dat ‘ The Invisible Hand’ De overheid zou juist veel van haar traditionele taken moeten afstoten naar de markt. Die zou efficienter en dus goedkoper de toevoer van energie, zorg, water, vervoer per spoor kunnen regelen. Alleen moest de overheid sterk zijn om de macht van de vakbonden in toom te houden. Die zorgden vooral voor loonsverhogende en dus prijsverhogende werking van de producten in de markt. Deze rabiate economische methoden werden al spoedig overgenomen door overheden met politiek gezien autoritaire trekken. Allereerst werd het toegepast door het Chili van de dictator Generaal Pinochet. Deze had met hulp van de CIA de gekozen populaire Socialistische president Salvador Allende met geweld van kant gemaakt... Geen wonder dat ook Friedman zich niet populair maakte door zijn waardering over deze Pinochet uit te spreken... gekozen presidenten als Ronald Reagan in de VS en de Iron Lady Margareth Thatcher in de UK volgden. Ook zij gooiden overheidstaken op de markt. Bezuinigingen op de overheidsuitgaven werden het leidende politieke beginsel. Ook in ons land... De privatisering heeft hier echter meer puinhopen opgeleverd dan efficiency en goedkopere tarieven. In ons land is het spoorvervoer o.a. door de splitsing Pro Rail/NS in kommervolle omstandigheden geraakt. De overgang PTT/KPN is niet van een leien dakje gegaan. Men laat een spoor van ontevreden klanten na... De energiesector is nauwelijks meer te overzien. Schade door gaswinning word nog mondjesmaat betaalt. Energieleveranciers concureren elkaar kapot en consumenten moeten haast geleerden worden om tot een vergelijk met hun leveranciers te komen. De verandering van Arbeidsbureau en Sociale diensten in UWV en het inmiddels failliet gegane Kliq kunnen maar mondjesmaat wat doen voor werkzoekenden. Massaal dreigt te werkstelling zonder loon. De verpakking hiervan heet Participatie maatschappij... 
Ook in politiek Noordenveld heersen nog steeds de Neoliberale principes. Er zijn nauwelijks politieke partijen, die er een principieel antwoord op hebben. Ook hier is een kleine gemeentelijke overheid het opperste goed. Daarom, moet men het ene rapport na het andere voor veel geld aanschaffen over spraakmakende zaken. Noordenveld heeft niet meer de wegbezuinigde kennis in huis. Want leidend idee is dat politieke schulden een veel groter probleem zijn dan private of particuliere. Als er dan ook weer eens een Zorgbedrijf failliet gaat, moet de gemeente puinruimen om de zorg en werkgelegenheid veilig te stellen. Geheel in de inmiddels neoliberale traditie wordt niet overlegd met het betrokken personeel. Ingrijpen in deze Schutterende Zorgbedrijfjes gaat nog altijd de gemeentelijke krachten te boven. Zijn er ook bemoedigende ontwikkelingen op te noemen. Ja! Maar dan noodgedwongen. Weliswaar werd op de beruchte kredietcrisis van 2007 vooral gereageerd met overheidsbezuinigingen... Ook werden er banken, die op vallen stonden genationaliseerd! Dat soort overheidsingrijpen verwacht je in een planeconomie. Bos en Dijsselbloem, PvdA ministers van financien tijdens de kredietcrisis, kregen daarvoor zonder problemen hun regeringen mee. Om zo’n probaat middel vervolgens niet uit te venten bij de kiezers. Daar werden ze dus niet voor beloond... Dat lag niet meer in de aard van het beestje...
 

UIT DE KRANT