Creatieve duizendpoot Piet van Houten moet noodgedwongen een stap terug doen

RODEN – Op het moment van dit interview staat de hele binnenstad van Groningen op z’n kop. Het project ‘Immens, Indrukwekkend; Ives’, een ode aan de Amerikaanse componist Charles Ives door het Noord Nederlands Orkest (NNO) draait op volle toeren. Uniek en nooit eerder vertoond. Het zijn drukke weken voor Piet van Houten die als projectadviseur nauw betrokken is bij de uitvoering van het het veertiendaagse festival. Muziek, choreografie en de organisatie van festivals in binnen- en buitenland lopen als een rode draad door zijn leven. Ook het Wat ’N Kunst-festival werd onder zijn creatief leiderschap een begrip in Roden. Nu stopt dat. Van Houten kreeg in het voorjaar van 2023 te horen dat hij een ongeneeslijke longaandoening heeft. De boodschap: geniet zoveel mogelijk, want een middel om het proces te stoppen is er niet. En dus gaat de creatieve duizendpoot het rustiger aan doen.

Het mag zeker geen stuk worden over de ziekte van Piet van Houten (71), waarschuwt hij onmiddellijk. Kort wil hij er iets over kwijt en dat is het. ‘Zeker was het eerst wel even kauwen toen ik vorig jaar de diagnose kreeg. De ziekte is niet te genezen en niemand kan me vertellen hoe lang ik nog te leven heb. Mijn longen kunnen steeds minder zuurstof opnemen, daar komt het op neer. Dan ga je voor jezelf nadenken: wat wil ik nog doen?’ Afbouwen om wat meer tijd voor privé te krijgen, besloot Van Houten. Met de camper eropuit, samen met zijn vrouw festivals bezoeken in plaats van ze te organiseren en schilderen. En nou ja, het ontwerpen van de Rodermarktpraalwagen Nietap-Terheyl, dat kan hij echt niet laten schieten. Praalwagens ontwerpen doet hij namelijk al bijna dertig jaar.

Vol vuur vertelt Van Houten over het muzikale meesterwerk dat zich momenteel in Stad afspeelt. Het spektakelstuk van zaterdagavond waarbij de Vierde Symfonie van Charles Ives gespeeld wordt, kun je rustig een absoluut muzikaal hoogtepunt van het NNO noemen, weet de projectadviseur. Eentje waarvoor het complete Nederlandse journaille uitrukt om opnames te maken en erover te schrijven. Het festival ‘How to conduct life’ is daarin opgenomen’, vertelt hij. ‘Hoe krijg je grip op een chaotisch leven, dat is waar het om draait. Ives was een bijzonder componist. Een succesvol verzekeringsman in New York en tegelijkertijd was hij, zonder dat mensen het wisten, componist van een uniek oeuvre. Hij leidde een chaotisch leven. Het stuk is door de structuur en de gecompliceerde bezetting bijna niet uit te voeren. Daarom is naast het NNO ook een projectkoor en projectharmonieorkest opgezet. Er doen meer dan tweehonderd amateurmusici aan mee.’

Al op jonge leeftijd kwam de in Nuis geboren en getogen Piet van Houten in aanraking met ‘de muziek’. Zijn moeder had vroeger kostgangers in huis. Een van hen was Hiebo Bandringa. ‘Hij was heel erg bezig met muziek en richtte de showband Harmonie Marum op. Daarvoor zocht hij spelers. Zo ben ik erin gerold. Een jaar of 7 was ik toen ik lid werd van de muziekvereniging. In mijn diensttijd heb ik bij het Johan Friso Capel gespeeld. Ik gaf les aan verschillende muziekverenigingen in onder andere Leek, Groningen en Drachten. Mijn creativiteit werd benut om shows te maken. Zo ben ik als instructeur en choreograaf bij Showband Marum en Showband Crescendo terechtgekomen. Ik bedacht shows voor deze bands en was jurylid van showprogramma’s van Crescendo in binnen- en buitenland. Dat deed ik allemaal naast mijn werk.’

De bajes

Vanuit de functie als creatief therapeut in een psychiatrisch ziekenhuis en buurtopbouwwerker, rolde Van Houten het gevangeniswezen in. Later werd hij plaatsvervangend directeur van vier Noordelijke gevangenissen in Leeuwarden, Hoogeveen, Ter Apel en Veenhuizen. ‘Ik ben altijd bezig geweest met mensen die aan de zijkant van de maatschappij stonden. Kreeg veel te maken met jongeren met drugsproblematiek. Met creatieve therapie probeerde ik ze weer op het goede spoor te krijgen. Dat lukte niet altijd, maar vaak wel. We woonden in Drachten toen er in Leeuwarden een nieuwe gevangenis gebouwd werd. Ze zochten iemand die in staat was om inhoud te geven aan het resocialisatietraject. Hoe onderwijs daar een rol in zou kunnen spelen. Het was toen zo dat gedetineerden, als ze hun straf hadden uitgezeten, met een zak spullen op straat werden gezet. Verder moesten ze het maar uitzoeken. Dat ging vaak niet goed.’

Van Houten startte als hoofd Scholing en Vorming bij het Ministerie van Justitie met als opdracht een nieuwe landelijke aanpak te ontwikkelen voor beroepsgerichte educatie van gedetineerden. Hij wist beroepskwalificerend onderwijs in te voeren binnen de penitentiaire inrichting. ‘Op de werkplaatsen in de gevangenis leidden we gedetineerden op om ze een vakdiploma mee te kunnen geven. Ik zocht bedrijven die we medewerkers konden leverden. Ik kreeg goed zicht op hoe jongeren met werk omgingen. Met een vakdiploma op zak en zicht op werk verlieten ze de gevangenis. Toen dat opgezet was, ben ik gevraagd om directielid te worden. Mensen weer de goede richting in krijgen en ervoor zorgen dat de wereld eromheen daarin ook meegenomen wordt, heeft mij altijd gedreven.’ In 2000 werd Van Houten unitdirecteur van de PI Norgerhaven in Veenhuizen en ging samen met zijn vrouw Jeanette in Roden wonen.

‘Alles begint bij een krabbel’ 

Op de lange houten tafel ligt naast een stapel tijdschriften, muziekstukken en kranten een schets van een praalwagen. Nou ja schets, tot op detail en kleur ingetekend. Het is de wagen van de Hoeksteen. Dat gaat ongeveer zo: Bij Van Houten thuis bespreekt de praalwagencommissie van de basisschool de wensen voor de wagen. Van Houten vertaalt op papier wat hij hoort: vier seizoenen op een wagen. ‘Alles begint met een krabbel’, lacht hij. Vervolgens volgt een definitief ontwerp en de presentatie. Ook voor de bouwgroep Nietap-Terheyl ontwerpt hij de wagen. Al 28 jaar lang, ook voor scholen en wijken. Hij hoopt de 30 jaar vol te maken. Zijn eerste wagen ontwierp hij toen hij een jaar of 9 was. De inname van Den Briel. De wagen trok op Koninginnedag door het centrum van Marum. Ontwerpen van zijn hand vallen regelmatig in de prijzen. Al zijn leven lang tekent Van Houten. Hij begon zijn carrière als reclameontwerper. In zijn vroege jaren schilderde hij ook. ‘Ik heb heel even mijn neus op de kunstacademie laten zien maar ik vond dat ik daar te veel beknot werd.’ De schilderskwast raakte hij tot zijn pensioen niet meer aan.

Zestig jaar was Van Houten toen hij met pensioen ging. Vervroegd eruit, zoals dat toen ging in het gevangeniswezen. ‘Mijn vrouw vroeg me of ik het schilderen misschien weer op wilde pakken. Mijn zoon keek verbaasd: kun jij schilderen dan? Doutzen Kroes vond hij een mooie vrouw. Die mocht ik wel voor hem schilderen. Hij was verrast. Zo is het weer begonnen.’ Van Houten nam lessen bij Fokko Rijkens en de Noorder Ateliers in Groningen om zich nog meer te kunnen ontwikkelen. Tot voor kort. ‘Straks heb ik heel veel geleerd en kan ik er niks meer mee doen. Sinds kort ben ik lid van de Teken- en Schildergroep Roden. Ik schilder wat ik leuk vind. Vrij werk.’

Piet van Houten deed vele grootschalige nationale en internationale muziekprojecten waaronder Taptoe Leeuwarden, Proud on Stage en shows in Kuala Lumpur, Maleisië en Italië. Immens, Indrukwekkend; Ives in Groningen was zijn laatste grote klus. Nu gaat hij dingen afstoten. Een andere invulling geven aan zijn leven. Hij heeft veel voor cultureel Roden betekend. De bedenker van het Wat ’N Kunst-format neemt nu afscheid van het populaire festival dat met een heuse Uitmarkt en de combinatie met het theater kunst voor iedereen toegankelijk maakte. ‘Het format is af, daar kunnen ze mee verder’, zegt hij daarover. Van Houten kijkt er naar uit dat hij straks zelf mooie voorstellingen kan bezoeken. ‘Jeanette zat altijd alleen in de zaal, terwijl ik achter de coulissen zat. Dat gaan we nu anders doen. Voor mij begint een nieuwe fase: genieten van het leven.’