Boekpresentatie over Roden in de oorlog van wijlen Cees van der Kooij roert publiek

RODEN – Een bijzondere middag. Dat was het vorige week donderdag zeker. Cees van der Kooij werkte tien jaar aan zijn gedetailleerde boek ‘Roden 1939-1945’. In zijn onderzoek stuitte hij ook op heldendaden van verzetsstrijders en dienstplichtigen. Enkele van hen werden deze dag postuum geëerd. Diverse gastsprekers brachten een ode aan het leven van Cees, die 26 juli 2023 op 80-jarige leeftijd overleed. Burgemeester Klaas Smid mocht het eerste exemplaar uit handen krijgen van Cees’ vrouw Ingrid.

Presentator van de middag was Daan Nijman, die aan het begin stil stond bij de verplaatsing van de middag. Deze zou in eerste instantie in Theater Winsinghhof gehouden worden, die getroffen werd door brand en noodzaakte voorstellingen te verplaatsen. Onder de Linden wist door snel te handelen een zaal in te richtten, waardoor de presentatie alsnog kon plaatsvinden. ‘De grootste afwezige van vanavond is onze vriend Cees. Wat had hij hier graag bij willen zijn.’ Het zijn de woorden van Daan die een nodige stilte laten vallen in de zaal. Het is niet zomaar een boek over de oorlog. Het boek verbindt puzzelstukjes en geeft antwoorden op vragen waar families tientallen jaren naar gezocht hebben. Geliefden die door gevangenschap of andere daden uit het oog zijn verloren, hebben door het boek van Cees een verhaal. Het verhaal dat stopte bij de nabestaanden, leeft voort in het boek Roden 1939-1945. Vele nabestaanden van de oorlogsslachtoffers zijn aanwezig. Wetende dat zij door dit boek eindelijk het antwoord zullen vinden op de vele vragen. Het boek is uitgegeven door Koninklijke Uitgeverij van Gorcum. Directeur Kor IJszenga sprak de volgende woorden uit: ‘Bijzonder dat we op een andere plek staan, we leven mee met de ondernemers. Maar het meest bijzondere is, dat we de belangrijkste persoon missen. Een eerbetoon aan Cees. De onderwijzer, de onderzoeker, maar bovenal een mensenmens, betrokken bij zijn dorp, altijd enthousiast en vrolijk. Door hem kunnen we vanmiddag postuum drie medailles uitreiken voor hen die het verdienen. Hij heeft antwoorden op vragen die nooit werden beantwoord of verzwegen.’ De dichter Boris Wanders, oud-inwoner van Roden, ontmoette de auteur twee jaar geleden in een café in Roden. Zoekende naar antwoorden over zijn grootvader. De conversatie vloeide uit in een gedicht dat de naam ‘fout’ draagt. Het gedicht over de worsteling met het verleden en de ontmoeting met Cees werd voorgedragen. Een groot applaus vulde de zaal.

Van lesbrief naar boekwerk

Predikant en voorzitter van Stichting Herdenken Noordenveld Sybrand van Dijk begon zijn verhaal krachtig: ‘Hier had Cees zelf moeten staan. Als hij hier had gestaan had hij ons waarschijnlijk aan de hand genomen. Vertelt over de maatschappelijk relevantie van het boek vandaag de dag. Het belangrijkste uitgangspunt. Ken het verleden om het heden te begrijpen.’ Op zijn marineblauwe colbert klemt een fakkelspeldje. Een referentie naar het begin van zijn contact met Cees. Het 4 mei comité kwam tien jaar geleden met een vraag. Of Cees de geschiedenis van Roden in de oorlog wilde onderzoeken om lesbrieven op te kunnen stellen voor het basisonderwijs. Zo begon ook het boek. Als onderzoek voor scholen. Cees had een groot onderwijzershart. Als leraar geschiedenis en wereldoriëntatie op de Hanze Hogeschool in Groningen wist hij zijn Pabostudenten geregeld te roeren. Velen herinneren zich de excursies naar concentratiekamp Ravensbrück. Niet enkel studenten reisden af naar het kamp ten noorden van Berlijn, ook overlevers. Zij namen de studenten bij de hand en vertelden over de gruweldaden van de Tweede Wereldoorlog. Cees wist de geschiedenis niet enkel uit boeken te halen, maar te laten zien en te ervaren. ‘We kennen allemaal zijn meesterwerk ‘Verleden Heden Toekomst’. Een didactisch boek voor leerkrachten. Typisch Cees. Een doch bescheiden titel. Lars en Sven groeiden op met een vader die hen de schoonheid van de wereld wilde laten zien, maar ook zijn diepste dalen. Maar hij had nog twee kinderen, papier en inkt. Wat begon als een onderzoek naar lesbrieven, werd steeds meer zijn kind. De lesbrieven maakten plaats voor een boekwerk. Het boekwerk die ons vandaag samenbrengt. Nabestaanden van Cees en die van de oorlog.’ De geschiedschrijver is nu zelf onderdeel geworden van de geschiedenis. Met een levensloop die menigeen zal verbazen. De grootste vraag die hij zichzelf altijd stelde was: Waarom kiezen mensen voor wat ze kiezen? Maar tegelijkertijd moest je volgens hem kiezen. Want niet kiezen resulteerde in een niet uit te stippelen leven, althans niet het gekozen leven.

Hart luchtten

Toen zijn vrouw Ingrid het podium opkwam, klonk een luid applaus. Enkele maanden geleden heeft ze haar levenspartner moeten missen. Het boek is het stukje houvast van wat hem kenmerkte. Ze vertelt: ‘Dit is een emotioneel moment. We kennen Cees niet anders dan dat hij een grote fascinatie had voor de oorlog. Geboren in 1943 is hij een oorlogskind. Hij had enorm veel passie die hij overbracht op ons. Wanneer hij weer iets had uitgevogeld, hoorden wij dat aan de keukentafel. Ik vond een oude mail in zijn werkcomputer. Een mail van 10 maar 2014, zijn eerste lesbrief. Over Roden wist hij weinig. Hoe meer vragen hij kreeg, hoe groter het onderzoek. Hij ontdekte dat sommige verhalen elkaar tegenspraken. Een reden om te duiken in de archieven in onder andere Duitsland. Hij had veel contact met buitenlandse archieven om elk puzzelstukje te kunnen invullen. Ik heb hem menigmaal ontroerd en in tranen gezien, wanneer een emotioneel vraagstuk eindelijk antwoord kreeg. Wanneer hij nabestaanden kon blij maken met het ware verhaal. Na zijn overlijden ontvingen we veel kaarten van mensen die op welke wijze dan ook hebben bijgedragen aan het boek, ze konden hun hart na al die jaren luchtten. Het deed mij en mijn kinderen veel. Bedankt. Er zijn nog ontbrekende puzzelstukjes die hij helaas niet meer heeft mogen leggen, hij hoopt dat na zijn dood een ander deze verhalen blijft voorzetten. We mogen ze niet verliezen.’ Tot slot reikte zij het eerste exemplaar uit aan burgemeester Klaas Smid. ‘Ik ben trots op zijn werk. Een grote dank aan de familie die zijn gedrevenheid en werk heeft voortgezet. Het liefst had ik Cees zelf de hand mogen schudden.’

Postuum geëerd

Na de bijzondere boekpresentatie kwam kolonel Harold de Jong naar voren om postuum drie medailles uit te reiken. ‘Ik krijg kippenvel wanneer ik luister naar het verhaal van Cees. Dit is waar we het voor doen. Wellicht niet voor ons, maar voor de jeugd. Onze toekomst. Vandaag mag ik postuum drie medailles uitreiken. Omdat we in het verleden iets hebben laten liggen.’ Hij kent Cees doordat hij plaatsnam in de redactie van het boek ‘Poolse Strijders over de Hondsrug’. Vier namen worden deze middag genoemd, toch krijgen er maar drie een medaille uitgereikt. ‘Engbert Huberts, vocht bij de Wassenaarse Slag, een duinpad. Hij overleed in de nacht van 11 mei 1940 tijdens een verrassingsaanval van de Duitsers. Weerloos doodgeschoten. Hij ontving al eerder een oorlogsherinneringskruis.’ Tjebbe Date Homan uit Leek ontving een Mobilisatie Oorlogskruis. Hij overleed op 15 januari 1940 toen een lading springstof ontplofte tijdens een oefening nabij de Duitse grens. Berend Aalders was gestationeerd in Zeeland, maar werd gedemobiliseerd. Hij ontving postuum een Herinneringsinsigne Binnenlandse Strijdkrachten. Evert Reinder Aukema overleed op 15 februari 1945. Een verzetsstrijder, kassier van de Boerenleenbank. Liep tegen de lamp tijdens een oversteek met een bootje en stierf in Neuengamme. De nabestaanden ontvingen van De Jong de medailles en insignes. Het boek Roden 1939-1945 is te koop bij verschillende boekwinkels en online voor 26,95 euro.