‘Ongewild slachtoffer ’

Gemeente Westerkwartier

LEEK – Groene zeep, vooral de dames op leeftijd zweren er bij. ‘Moeder, nu is Jopke alweer met smerige kleding thuis gekomen’. ‘Ik heb alles geprobeerd, maar krijg het niet schoon’. ‘Groene zeep Jantje’. ‘Smeer de vlekken er mee in, een kwartiertje laten intrekken en dan in de wasmachine’. Zelfs hoofdluis neemt de kriebelende benen door het goudgele goedje. Ik dacht daaraan toen ik de Koninklijke familie duizenden handen zag schudden tijdens hun bezoek aan Zwolle. Je kunt niet na elk handje deze vluchtig afvegen aan de Koninklijke mantel of pantalon. Lakei Lodewijk zal met afgrijzen naar de beelden op tv hebben gekeken en de pot met groene zeep alvast bij de voordeur hebben klaargezet, zodat alles van blauw bloed na thuiskomst de handen eerst een kwartiertje in kon laten weken. Daarna met gedesinfecteerde handen aan de oranjebitter. Of alle foute Nederlanders hun handen na de tweede wereldoorlog met groene zeep schoon konden wassen? Net als in de rest van Nederland waren er helaas ook veel NSB’ers in Leek en omgeving. Na de oorlog toonden ledenlijsten hun namen. Op foto’s uit oorlogstijd is te zien dat de oprichter en leider van de Nationaal Socialistische Beweging in Nederland Anton Mussert Leek bezoekt. Naast hem marcheert de plaatselijke politieagent trots in zijn uniform. Op een andere foto is te zien dat na het vluchten van de Duitsers een lange rij NSB’ers, moffenvrienden en vriendinnen met de handen in de nek vanaf De Dam in Leek lopen naar de toenmalige Export slachterij Van Dam. Honderden toeschouwers kijken toe. In Roden en omstreken kennen velen nog ‘de schrik van Roden’ Jacob Luitjens. Voor en tijdens de oorlog manifesteerde hij zich als een fanatiek NSB’er. In NRC van 20 februari 1993 schrijft Harm van den Berg dat ‘Luitjens tijdens de oorlog zijn fiets verslijt voor de ‘beweging’ doordat hij in Noord-Drenthe van Roden naar Peize, naar Norg of Leek, naar Groningen of Assen fietste. De ene keer om plaatsgenoten uit Roden aan te geven die volgens hem anti-Duits zijn, de andere keer om onderduikers op te sporen of arrestanten te begeleiden naar o.a. villa Nijenhof in Norg waar beroeps-Landwachters hun verschrikkelijke praktijken uitoefenden. Deze ‘bloedgroep’ wist in de voormalige woning van de burgemeester arrestanten door middel van de ‘badkuipmethode’ aan het praten te krijgen. Naakt en geboeid werden ze in ijskoud water ondergedompeld, om net voordat het water in de longen kwam weer boven water te worden gehaald’. Ik heb nooit begrepen waarom de woning na de oorlog niet is afgebroken. Elke keer als ik er langs rijd gaat er een huivering door me heen. Gelukkig stonden in onze omgeving tegenover deze NSB’ers velen die zich vaak in stilte verzetten tegen de bezetters. Ook van hen zijn er lijsten waarop hun namen staan. Op 4 mei mogen we in alle vrijheid tijdens de twee minuten stilte alle slachtoffers herdenken. Thuis voor de tv, of tijdens één van de vele stille tochten. In Zevenhuizen begint om 18.45 uur een herdenkingsbijeenkomst in het Verenigingsgebouw. Wethouder Honnef is hierbij aanwezig. De stille tocht naar de begraafplaats begint om 19.30 uur. In de kerk van Tolbert spreekt o.a. Wethouder Morssink. Aansluitend worden bloemen gelegd bij de graven van omgekomen geallieerde piloten. Leerlingen van de basisscholen uit Tolbert zijn hierbij aanwezig. In Leek vertrekt de stille tocht om 19.30 uur naar de Joodse School. Na een korte herdenking gaat de plechtigheid verder bij het herdenkingsmonument op het nieuwe plankier boven het stromende Hoofddiep waar burgemeester Hoekstra een toespraak houdt en schoolkinderen hun bijdrage leveren. Misschien is het goed om tijdens de herdenking ook stil te staan bij de kinderen en kleinkinderen van hen die fout waren. Zij werden tijdens en na de oorlog vaak met de nek aangekeken en daardoor ongewild slachtoffer. ‘Ik groet u’. ‘Moi’.

UIT DE KRANT