Porseleinkast van de natuur
Ik mocht niet te dicht in de buurt van oma’s porseleinkast komen. Alsof ik een onvoorzichtig kind was. Ze had, in mijn beleving, een echte ouderwetse porseleinkast in de zondagskamer. Zo’n mooie notenhouten, muf ruikende kast met glazen deurtjes, vol theekopjes. Of het echt porselein was vraag ik me af maar mooi vond ik de kopjes wel. Mooie breed uitlopende Engelse theekopjes met krullende oren, vaak versierd met goudmotief. Op de zijkant stonden landschappen en mooie kleurrijke bloemmotieven, vaak rozen. Ik begreep oma wel, want je wilt toch niet op je geweten hebben dat je zo’n kwetsbaar kopje kapot maakt.
Buiten regent het regelmatig en het waait behoorlijk. Het is herfst, het natte seizoen is begonnen. Kraag omhoog en de natuur in om paddenstoelen te zoeken. Paddenstoelen houden van de herfst. Het zijn de vruchtlichamen van schimmels. Het grootste deel, de zwamvlok, groeit onder de grond of in rottend materiaal als dood hout. Hier halen de paddenstoelen hun voedsel uit. Daarnaast zuigen ze zich vol met water. Dat gaat goed totdat het vriest. Daar kunnen de meeste paddenstoelen niet tegen en vriezen ze kapot.
Op social media en het internet zie ik alweer de mooiste paddenstoelen in allerlei kleuren en vormen voorbij komen. Ik verbaas ik me telkens over de vormen- en kleurenrijkdom. Naaldjes, Stekeltjes, hoedjes, bolletjes, sterren, tentakels in de kleuren oranje, rood, bruin, groen, blauw, roze, geel. Paddenstoelen kun je een beetje zien als de bloem van een schimmel. Vruchtlichaam is een beter woord. In de paddenstoel worden sporen gemaakt. Hele kleine ‘zaadjes’. Deze worden vaak door de wind meegenomen en vallen ergens anders op de grond. Daaruit kan dan weer een nieuw schimmeldraad groeien. Best een mooi systeem.
Een paddenstoel die ik erg mooi vind is de tere, witte porseleinzwam (Oudemansiella mucida). De naam is veelzeggend. De slijmerige, glimmende, doorschijnende hoed lijkt op porselein, soms bijna van glas. Het is een vrij algemene plaatjes paddenstoel en niet beschermd. Porseleinzwammen groeien van begin juli tot eind december, vaak in bundels op dode takken en stammen van beukenbomen. Heel soms op een andere loofboom zoals een eik. De glanzende hoed wordt soms wel 10 cm breed. Het zijn ideale fotomodellen. Als je onder de paddenstoel kunt komen, kun je de doorschijnende hoed prachtig, tegen het licht in, fotograferen. (zie foto)
Meestal zoek ik in de boeken en op het internet of een paddenstoel eetbaar is of een bepaalde medicinale werking heeft. De zwamvlok van de porseleinzwam bevat het antibioticum mucidine, dat wordt toegepast bij de genezing van sommige huidaandoeningen. Eetbaar zijn ze wel maar niet erg smakelijk. Een mooie maar niet heel bijzondere culinaire paddenstoel dus. Je kunt ze daarom beter laten staan. Kunnen anderen er ook van genieten.
De meeste paddenstoelen zijn teer en kwetsbaar. Een tikje is vaak al genoeg om een paddenstoel kapot te maken. Kan een keer gebeuren in een onbewaakt ogenblik. Maar regelmatig zie ik dat paddenstoelen bewust vernield worden. Onlangs zag ik een aantal prachtige inktzwammen bij elkaar waar een onverlaat met zijn of haar fiets overheen was gereden. Verderop een Eekhoorntjesbrood waar de hoed van af was getrokken en enkele platgetrapte vliegenzwammen. Ik moest denken aan de porseleinkast van oma vol tere kopjes. Het leek ‘alsof een olifant door de porseleinkast van de natuur was gelopen’. Zo jammer en waarom?
Andre Brasse Puur Natuur nr. 56 oktober 2021
