Schriftgeleerde
Puur natuur
Wanneer je de deur uitstapt en je ogen goed de kost geeft zou je direct al tal van natuurzaken kunnen benoemen. Dat kan een voorbijvliegende vogel zijn of een bepaalde boom waarop je zicht hebt. Niet dat ze direct zijn te benoemen, je moet dan wel over enige kennis beschikken, maar het zijn opvallende zaken. Er is natuurlijk veel meer, vaak kleiner (zoals insecten) of het is minder opvallend aanwezig zoals bijvoorbeeld de onderbelichte korstmossen.
Met korstmossen bedoel ik wel heel iets anders dan het (haak)mos waar u wellicht last van hebt in uw gazon. Dat is een bladmos. Een ander bekende soort bladmos is Sphagnum, waarvan er tal van soorten voorkomen. In de volksmond wordt Sphagnum ook wel Veenmos genoemd. En dan zijn er ook nog levermossen, waarvan het Parapluutjesmos een bekende vertegenwoordiger is. Dat schrijf ik dan heel gemakkelijk, maar besef ook wel dat wil je mossen benoemen je wel wat in je mars moet hebben, want er zijn er nogal wat van en zeker van korstmossen. Het is dan ook een onderbelichte groep, omdat ze onbemind zijn. Dat ’onbemind’ is niet alleen een gevolg van het grote aantal soorten dat er is, maar vooral ook omdat het best een lastige materie is waarbij veel thuis moet worden onderzocht om korstmossen (er komen ruim 400 soorten voor in Nederland) te kunnen benoemen. Zelf heb ik een zeer goede ’Veldgids Korstmossen’, maar om aan de hand daarvan de diverse korstmossen van een naam te voorzien is beslist niet eenvoudig. Uiteraard zijn er best wel veel soorten waarvan de kenmerken zo duidelijk zijn dat dit vaak wel lukt, maar bij veruit de meeste niet.
Ik kom op het onderwerp korstmossen nadat ik vorige week na een bijeenkomst werd aangesproken door iemand die wist dat ik me bezighoudt met paddenstoelen. Of ik wel wist dat er op een oude eik bij de Havezate in Roden een zeer zeldzame witte korst groeide. Er zijn (grof gezegd) nogal wat overeenkomsten tussen korstmossen en paddenstoelen, maar ik zat toen niet direct aan een korstmos te denken. U moet namelijk weten dat er nogal wat zwammen zijn die korstvormig zijn en soms zelfs als een fijn poeder op (vooral dood) hout voorkomen. Ze zien er soms net als korstmossen uit, maar dan macroscopisch (met het blote oog) bekeken. Toevallig was ik met de paddenstoelenwerkgroep van IVN Roden afgelopen vrijdag tijdens een laatste excursie in het Mensingebos en zijn we er gaan kijken. En heel toevallig was er een dame in ons gezelschap die er van wist en ook dat het een korstmos was, maar de naam was ze vergeten. Zelf meende ik gehoord te hebben dat het de Witte kringkorst was, maar dat is een algemene soort. Ze was er toen met een groepje mensen en wist te vertellen dat hun gespeur met loepen op de cm² de aandacht trok van passanten, waarschijnlijk dus ook van mijn informant. Via haar kreeg ik van een lichenoloog (korstmosdeskundige) een wetenschappelijk artikel over deze vondst toegestuurd waarin het mos Witkring wordt genoemd. Het is inderdaad een uiterst grote zeldzaamheid die slechts van maar een paar plekken in Nederland bekend is.
Zijdelings kijken we tijdens inventarisaties van de Paddestoelenwerkgroep af en toe naar korstmossen. Zo ook een keer op het kerkhof van Hornhuizen toen een mossenkenner mij attendeerde op iets dat door de Noormannen in de muur van de kerk zou zijn gekerfd. Runenschrift dus. Hij ging er zelfs een showtje van maken door heel gewichtig iets van het schrift te vertalen. Hij probeerde mij voor de gek te houden, maar ik wist wel beter. ”Lul niet man, dat is gewoon een korstmos” (in de groep gaan we niet al te zachtzinnig met elkaar om). Nou bestaat er een Grote runenkorst, maar die groeit op bomen. Hier hadden we te maken met het Muurschriftmos. Dat lijkt wel weer iets op het Gewoon schriftmos (zie foto) dat we afgelopen vrijdag tegenkwamen. Korstmossen groeien op een voedselarme ondergrond en halen hun voedsel uit de lucht. Ze kunnen niet concurreren met planten en daarom kunt u ze al voor de deur tegenkomen, gewoon op de stoep. Soms lijken het wel plakkaten kauwgom en dus is het niet verwonderlijk dat er een Kauwgommos is. Er is zelfs een Patatzak- bekermos. Leuk benoemd, maar een beetje te gezocht, vind ik.
Met korstmossen bedoel ik wel heel iets anders dan het (haak)mos waar u wellicht last van hebt in uw gazon. Dat is een bladmos. Een ander bekende soort bladmos is Sphagnum, waarvan er tal van soorten voorkomen. In de volksmond wordt Sphagnum ook wel Veenmos genoemd. En dan zijn er ook nog levermossen, waarvan het Parapluutjesmos een bekende vertegenwoordiger is. Dat schrijf ik dan heel gemakkelijk, maar besef ook wel dat wil je mossen benoemen je wel wat in je mars moet hebben, want er zijn er nogal wat van en zeker van korstmossen. Het is dan ook een onderbelichte groep, omdat ze onbemind zijn. Dat ’onbemind’ is niet alleen een gevolg van het grote aantal soorten dat er is, maar vooral ook omdat het best een lastige materie is waarbij veel thuis moet worden onderzocht om korstmossen (er komen ruim 400 soorten voor in Nederland) te kunnen benoemen. Zelf heb ik een zeer goede ’Veldgids Korstmossen’, maar om aan de hand daarvan de diverse korstmossen van een naam te voorzien is beslist niet eenvoudig. Uiteraard zijn er best wel veel soorten waarvan de kenmerken zo duidelijk zijn dat dit vaak wel lukt, maar bij veruit de meeste niet.
Ik kom op het onderwerp korstmossen nadat ik vorige week na een bijeenkomst werd aangesproken door iemand die wist dat ik me bezighoudt met paddenstoelen. Of ik wel wist dat er op een oude eik bij de Havezate in Roden een zeer zeldzame witte korst groeide. Er zijn (grof gezegd) nogal wat overeenkomsten tussen korstmossen en paddenstoelen, maar ik zat toen niet direct aan een korstmos te denken. U moet namelijk weten dat er nogal wat zwammen zijn die korstvormig zijn en soms zelfs als een fijn poeder op (vooral dood) hout voorkomen. Ze zien er soms net als korstmossen uit, maar dan macroscopisch (met het blote oog) bekeken. Toevallig was ik met de paddenstoelenwerkgroep van IVN Roden afgelopen vrijdag tijdens een laatste excursie in het Mensingebos en zijn we er gaan kijken. En heel toevallig was er een dame in ons gezelschap die er van wist en ook dat het een korstmos was, maar de naam was ze vergeten. Zelf meende ik gehoord te hebben dat het de Witte kringkorst was, maar dat is een algemene soort. Ze was er toen met een groepje mensen en wist te vertellen dat hun gespeur met loepen op de cm² de aandacht trok van passanten, waarschijnlijk dus ook van mijn informant. Via haar kreeg ik van een lichenoloog (korstmosdeskundige) een wetenschappelijk artikel over deze vondst toegestuurd waarin het mos Witkring wordt genoemd. Het is inderdaad een uiterst grote zeldzaamheid die slechts van maar een paar plekken in Nederland bekend is.
Zijdelings kijken we tijdens inventarisaties van de Paddestoelenwerkgroep af en toe naar korstmossen. Zo ook een keer op het kerkhof van Hornhuizen toen een mossenkenner mij attendeerde op iets dat door de Noormannen in de muur van de kerk zou zijn gekerfd. Runenschrift dus. Hij ging er zelfs een showtje van maken door heel gewichtig iets van het schrift te vertalen. Hij probeerde mij voor de gek te houden, maar ik wist wel beter. ”Lul niet man, dat is gewoon een korstmos” (in de groep gaan we niet al te zachtzinnig met elkaar om). Nou bestaat er een Grote runenkorst, maar die groeit op bomen. Hier hadden we te maken met het Muurschriftmos. Dat lijkt wel weer iets op het Gewoon schriftmos (zie foto) dat we afgelopen vrijdag tegenkwamen. Korstmossen groeien op een voedselarme ondergrond en halen hun voedsel uit de lucht. Ze kunnen niet concurreren met planten en daarom kunt u ze al voor de deur tegenkomen, gewoon op de stoep. Soms lijken het wel plakkaten kauwgom en dus is het niet verwonderlijk dat er een Kauwgommos is. Er is zelfs een Patatzak- bekermos. Leuk benoemd, maar een beetje te gezocht, vind ik.