Terugblik op de wintertied….
As de daogen korten, de kachel op zien stee,
Al vroug de laamp weer an en de gerdienen dicht,
Dan wordt het knus in hoes bai spaorzaom kaomerlicht
En vuilen wai ons echt thoes en allernaost tevree.
Laot de winter nou mor kommen, al wordt het nog zo kold,
Wat gruinten in de weck en de zuurkool in het vat,
De eerpels onder ’t bedstee, wel döt ons nou nog wat,
Wai hebben de kolenbak weer vol, het aachterhoes vol holt.
En ’s aovend met een leesbouk of de radio staait an,
Nog een schovvie opblieven veuraof an berregaonstied,
Dat is ja zo gezellig ! Dat willen wai niet graog kwiet.
Pebeer die tied te rekken zolaank as het even kan.
Nou hebben wai de verwarming en de tillevisie ’s aovends an;
Wai lezen neit , wai praoten neit, ’t is de Nos of RTL7
Met sport en poletiek, het is niet te geleuven.
En elke aovend kommen de wereldbeelden weer dwingend op ons an,
Bai de haarfstdag as de bomen verkleuren en de wind om hoes buldert wordt het tied de kachel in de keuken te plaotsen. De schone blinkende kachelpiepen worden weer ansloten op de schostien.
De kolenbak komp weer op batteraai en aachter ’t hoes worden holtblokken kleufd en anmaok-holties kapt. Vrouger was er om Roon hin nog veen, zoas op Terheijl of aachter Lievern. Daor wör dan törfgraoven en te dreugen zet in holle törfbulten. As de törf dreug was kwammen de peerde-waogens hoogoptast met zudden, baggels of lösse törven op hoes an, waor de ‘braand’ in ’t aachterhoes opstaopeld wör.
In de hoesholdens hadden de minsken kookkachels met een oven, klompkachels met een ring er omhin of hoesholdkachels met an de bovenkaant een klapdeurtie en bovenop een plaot waoj een ketel met waoter opzetten kunden. Mor je kunden d’r nog aandere dingen opleggen, zoas baiveur-beeld beukeneuties, die wai opzöchten op de singels rond Mensinge. Op de plaot op de kachel gungen wai ze branden, tot ze knappend opsprongen, dan wazzen ze klaor. Een alternatief veur pinda’s , za’k mor zeggen. Een naodeil van kachels is: ze gaon altied oet… en aanderdaogs moej ze weer anmaoken. En stofnusten dat het binnen…!!
Aj bai de winterdag gien kolde vouten hebben willen, dan moej klompen draogen met een zooltie van stro d’r in. Daor kuj met deur de snaai. Wai hadden in Roon klompenmaokers, zoas an der Leiksterweg Aorend van der Spoul , die ok deur Roners wel Ferdinand nuimd wör, omdat ‘e sprekend leek op een stripfiguur oet de kraant van toen. Ok bai Eit Oosterhof in de Steeg koj klompen kopen of bai Peiter Vogelzang van ’t Ronerveld.
De meise kinder gungen dan ok op klompen naor schoul. Onder de les stun in de gang dan een huile riegel klompies en het was nog een huile kunst joen klompen er tussen oet te haolen.
De opoes haarden het huil drok met sokken en haansken braaien van zölfsponnen schaopewol.
Ok druig het volk wel wollen borstrokken en lange jeageronderbroeken. Tegen kolde oren bestunden, en soms nog wel, oorlappies.
As er een dikke snaailaog op straot laag, mus de snaaiploug d’r an te pas kommen. Die laag op de schoulbrink al een schoft te waachten. As het zowied was trokken twei staarke belgpeerden de dreitip deur de straoten. Veur kinder was en is een pak snaai een feest. Snaaihutten en snaaipoppen maoken …, meraokels mooi. En snaaiballengooien vanzölf, elk mus ’t ontgelden. Het jonge volk komp om eterstied met rooie koppies in hoes.
Veur de leveranciers was de snaai knap lastig. Denk mor an de bakker en de melkboer, die met de bakfiets met inhold deur de snaai muzzen. De oldere bevolking mus ok drommels oetkieken om niet oet te glieden. Met een valpartaai haj zo mor de botten stuk.
As er snaaijacht was juich de haarde wind de fiene snaai onder het pannendak deur en laag de zolder vol snaai. Dat mus votdaolijk opveegd worden aanders kreej lekkeraai. Het is net asof de winters vandaog de dag minder streng binnen dan vrouger. Van twintig graoden vorst en een meterdik snaai wör niet opkeken. Met dikke wollen sokken en haansken en jeager ondergoud koj d’r wel tegen. Nou willen wai dat allemaol niet meer anhebben. De Roners binnen nou veul beter bestand tegen het ongerief van de winter, wonen in isoleerde hoezen met cenraole verwarming en draogen waoter- en winddichte kleren. De snaaiploug is vervangen deur een ‘strooiploug’. Een gemeinteauto maokt de wegen beriedbaor met zolt.
De winter was toch neit het jaorgetiede waoj tegenop zein moeten. De daogen binnen korter, zodat
de gerdienen optied dicht gaon en de kachel een tikkie hoger zet wordt. De lange aovends geven een apaarte sfeer…..’t wordt knus bai laamplicht met kovvie met kouk, de radio an, aofstemd op meziek naor smaok of een hörspel, baiveurbeeld: “Paul Vlaanderen en het Madison-mysterie”.
In de tied, toen er nog gien tillevisie was, de vieftiger jaoren zeg mor, haar de KRO het radioprogrammao : “Negen heit de klok” en de AVRO : “De bonte dinsdagavondtrein”.
Wai luusterden naor Snip en Snap, Ome Keesie of de verhaolen van Simon Carmiggelt over het leven in Amsterdam.
Wel niet naor de radio luustern wol gung een bouk lezen. Bai Roelf Piek 1) huil je dan een staopel leesbouken en waj daogen onder de pannen. De schoul an de brink haar ok een kaast vol bouken.
De kinder verslonden de lotgevallen van Dik Trom en Pietje Bel. Huil gewild wazzen de verhaolen van Leopold over de Boerenoorlog in Zuud-Aofrikao. Mor d’r gung niks boven het veurlezen deur meester of juffrouw. Aodemloos luusterde de klas naor het verhaol over Falco de vos, dat veurlezen wör deur juffrouw Van Balsvoort.
Tussen het Windgat en het Mensingebos het de iesvereining een iesbaon anlegd. Die lig bai oosten-wind aordig in de schoel. Wied veur de vorstperiode staait dat stuk laand naost de Loop aal onder ’t waoter te waachten op de gladde iesvlouer. As Maarten de Vries de scheuvels slepen haar kuj je op de iezers waogen. Dat wazzen vrouger lege holten scheuvels met een kromme haals. Daor pasten de iezers dan in. Die zei nou niet meer. Het moeten nou hoge noren weden. Het was een huil vertier op de baon.. Jong en old maokte er gebruuk van. De lichten gungen aal op ‘e tied an er klonk gezellige meziek langs de baon. Aj mui wazzen kuj in de kantine wat waarms gebruken. Je snappen wel dat daor weles verkering oet vot kwam. De iesbaon is er nog en het nou zien eigen sfeer. Mor de leste jaoren is er niet veul van kommen, want lange strenge winters hebben wai niet meer en daor binnen paartie minsken ok wel bliede om.
Bi’j de winter aordig zat,
Haj ’t er huilemaol met had,
Bedenk dan mor: zo op een keer
Ineins…. Daor is het veurjaor weer.
1) Op de houk van Wilhelminastraot en Heerestraot , waor Eye Wish Groeneveld vestigd is, haar Roelf Piek een klaaine bibliotheek .
