Tussen hoop en vrees: de man van Olha vecht aan het front

‘Die lach is een masker, ons hart huilt’

LEEK – Olha en Angelina zijn dankbaar dat ze zo warm zijn opgevangen in PKN –kerk De Hoeksteen in Leek. De twee vrouwen hebben samen met hun jonge kinderen halsoverkop hun biezen moeten pakken in Oekraïne. Beide wonen ze in een dorp op 8 kilometer van de Russische grens. Met gevaar voor eigen leven wisten ze de grens over te komen. Hun mannen bleven achter. Het enige tastbare zijn de foto’s. ‘We zijn dankbaar, we lachen, maar die lach is een masker. Ons hart huilt.’

Angelina (39) kwam samen met haar beide kinderen op 11 april terecht in Leek, Olha (41) met haar twee jongens op 11 juni. De twee kenden elkaar niet, maar bleken in hetzelfde dorp te wonen. Er was nog een connectie: Olha heeft het huwelijk van Angelina geregistreerd, kwam Angelina achter. ‘Haar naam kwam me bekend voor, toen zag ik dat zij onze huwelijksakte had geregistreerd.’ Olha werkte al 22 jaar bij de gemeente en registreerde onder andere huwelijken. Angelina zwaaide het scepter bij de mini-market van haar ouders. 4:27. Olha zal de drie cijfers nooit vergeten. ‘Het was mijn zus die zei: it’s started. Het was 24 februari 4:27 uur. Ik kon het niet geloven, dacht dat ik droomde. Heb altijd geloofd dat een oorlog in de eenentwintigste eeuw niet meer kon gebeuren. Het luchtalarm ging, we hebben de kinderen wakker gemaakt en zijn allemaal naar de kelder gegaan.’ Olha woont samen met haar man en twee kinderen in een groot landhuis in een dorpje tussen Moskou en Kiev. Haar schoonouders, die op vijf hoog in een flat wonen, worden ook naar de kelder van het landhuis gehaald.

‘De Russen kwamen binnenvallen en bezetten ons dorp. Russische soldaten deden vreselijke dingen. Ze pakten willekeurig mensen op en doodden ze. Ze reden met tanks op mensen in.’ Angelina zag voor haar ogen hoe een tank over een man reed en een kind schampte. Het jongentje verloor zijn been. ‘Ik was in shock. Wilde weg maar het was te gevaarlijk. Je kon ieder moment gedood worden. Ik dacht: hoe doe ik dit met mijn kinderen? Toen Oekraïense soldaten de Russen naar de grens dreven, hebben we onze kans gepakt.’ Het werd een helse tocht naar de Poolse grens. Een tocht van bijna 2000 kilometer in plaats van 1000. ‘Hoofdwegen en bruggen waren allemaal kapot. Op hoop van zegen namen we allemaal binnenwegen in de hoop niet opgepakt te worden. Mijn man heeft ons afgezet bij de grens. Hij keerde terug. Mannen tussen de 18 en 60 jaar mogen de grens niet over.’

In de winkels was geen eten meer te krijgen, vertelt Olha terwijl ze op haar mobiel een foto opzoekt. Supermarkten met lege schappen. ‘We stonden urenlang in de rij voor brood. Mijn schoonmoeder had medicijnen nodig maar die waren ook niet meer te krijgen. We hadden geen enkele connectie met de buitenwereld. Dat is sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer gebeurd. Er was één vrouw die uren in de rij had gestaan voor een pak melk. Toen ze eindelijk aan de beurt was en het pak wilde pakken was het vastgevroren. Het pak scheurde en alle melk liep op de grond.’

‘Mooiste cadeau’

Angelina heeft af en toe contact met haar man die het naar omstandigheden goed maakt. Hij is nog niet opgeroepen om mee te vechten. Olha’s echtgenoot wist het zeker: hij wil vechten voor zijn land. ‘Dat was voor mij moeilijk te begrijpen. Ik was boos en kon niet stoppen met huilen. Ik was bang om alleen te zijn met de kinderen. Mijn man zei: er komt een dag dat je mij begrijpt. Hij is heel behulpzaam en moedig, altijd geweest. Hij moest dit doen. Op dit moment leeft hij met andere soldaten in het bos onder de grond.’ Olha heeft zichtbaar moeite om haar tranen te bedwingen. Ze pakt opnieuw haar telefoon. Soldaten liggen op de grond, verscholen achter bomen en struiken. ‘Een zaklamp kan al gevaarlijk zijn. Voor de Russen is het licht een reden om te schieten.’ Dan: ‘Op zijn verjaardag verliet ik samen met onze kinderen Oekraïne. Hij zei: dit is het mooiste cadeau dat je me ooit hebt gegeven. Ik kan jullie niet meer beschermen.’

Angelina: ‘De pijn is ondragelijk. En dubbel. Veel Oekraïners hadden innige banden met Russen. De broer van mijn man woont in Moskou. Hij wilde ons in de eerste instantie niet geloven. Het was geen oorlog, het ging om een militaire oefening, zo werd hen voorgehouden. Inmiddels weet hij beter. Maar erover spreken durft hij niet, uit angst om afgeluisterd te worden. Zijn zoon is 21 en zou gemobiliseerd kunnen worden.’ De ellende begon acht jaar geleden, toen Poetin de Krimp innam en de MH17 neerstortte, weet Angelina. ‘Niemand geloofde ons. Wij kregen overal de schuld van. Er zijn zoveel leugens. Ik hoop nu dat Amerika en andere landen ons helpen in de strijd tegen Rusland. Deze oorlog moet afgelopen zijn.’

Olha en Angelina kwamen van de hel in een paradijs, zoals ze het zelf beschrijven. ‘We kwamen hier met niks. Het enige wat we bij ons hadden was een tasje met een paar kledingstukken en wat foto’s. Verder hebben we alles achter moeten laten. Toen we hier kwamen hadden we honger. We hebben eerst heel veel gegeten. De ontvangst is zo hartelijk. We krijgen van alles zonder erom te vragen. Er zijn zoveel lieve mensen om ons te helpen. Onze kinderen gaan naar school en dat gaat heel goed’, zegt Angelina die inmiddels een baan heeft gevonden bij het Martini Hotel in Groningen. ‘Ik doe alles: van kamers schoonmaken tot het ontbijt serveren. Ik werk het liefst zo hard mogelijk om er niet steeds aan te hoeven denken.’ Toch snapt ze al te goed dat de situatie ook voor Nederlanders zwaar is. ‘Ik begrijp de irritatie die soms ontstaat. Dat het geduld op is. Veel Nederlanders hebben het ook moeilijk. Alles wat we willen is een vredig leven. We zijn dankbaar en willen graag hard werken. We lachen, maar die lach is een masker. Ons hart huilt.’ Olha staart naar een fotolijstje. Een vrolijk vakantieplaatje samen met haar man en twee kinderen. Het lijkt zo ver weg. Niks is zeker. Ook niet of ze haar man ooit terug zal zien.