Unieke inkijk in de wereld van de veenwinning in Drenthe
Peter Voerman ziet familiearchief vereeuwigd worden
NORG – De turfwinning veranderde het Drentse landschap. Een grote vervener in Drenthe was de familie Rahder, een familiebedrijf dat van 1850 tot 1965 bekendheid verwierf in heel het land. Peter Voerman uit Norg is de kleinzoon van de laatste vervener, Jaap Rahder, en kreeg de beschikking over het familiearchief. Eenmaal uitgeplozen bleek er het archief een rijk en veelomvattend beeld te scheppen van de veenwinning. Deze informatie is nu verankerd in een boek, geschreven door schrijver en vriend Kees Opmeer.
‘Ik ben blij dat het boek er ligt’, zegt Voerman wanneer hij met het fraai vormgegeven boek aan zijn keukentafel zit. ‘Achteraf bleek dat mijn moeder, een geschiedenislerares die op jonge leeftijd stierf, ook altijd al de geschiedenis wilde beschrijven in een boek. In dat opzicht is het mooi dat het boek er nu ligt.’
Het begon allemaal met drie hutkoffers vol aan informatie. ‘Ik erfde het familiearchief en de informatie verdween op zolder. Ik snuffelde er af en toe wat in, en ontdekte hele interessante dingen. Kees zeurde meermaals aan mijn kop dat ik er iets mee moest doen, haha. Uiteindelijk heb ik toegezegd en is hij ermee bezig gegaan. Het nam een jaar in beslag.’
De Rahders was een van oorsprong Duitse familie, die zich in Amsterdam bezighield met de verkoop van wijn. Zij vertrokken naar Drenthe om te ontsnappen aan de vieze stad, waar de industriële revolutie ook veel armoede met zich meebracht. ‘Drenthe was in trek, halverwege de 19e eeuw’, weet Peter. ‘Niet alleen vanwege de omgeving, maar ook vanwege het feit dat er geld viel te verdienen.’
Toch was het leven nou niet zoveel beter in Drenthe. De Rahders, die zich dus op het vervenen stortten, richtten hun eigen school op. ‘Er was eigenlijk niets. Mijn voorouders hebben een aantal voorzieningen opgezet, zodat het er beter toeven was’, zegt Voerman. Uit de archieven ontdekte Voerman hoe de Rahders een vrij socialistisch hart hadden. ‘Het was het eerste bedrijf dat aan winstdeling deed, wanneer er veel geld werd verdiend. De Rahders stonden bekend als sociale ondernemers, maar dan moest de situatie dat wel toelaten uiteraard.’
De vervening van de Rahders begon in Hoogeveen, om vervolgens via Noordscheschut naar Emmen te lopen. ‘Ze liepen de turf achterna’, zegt Voerman. In het archief ontdekte hij onder andere briefwisselingen tussen Coen Rahder en zijn zoons. Zij hadden ruzie over de aanschaf van grote machines voor het winnen van turf. Coen was overtuigd van hun nut, zijn zoons dachten er anders over. ‘Maar Coen kreeg uiteindelijk gelijk en dat heeft hem geen windeieren gelegd.’
De anekdotes over deze bijzondere tijd zijn eindeloos. Zo gaf Willem de derde ooit een octrooi af dat alleen de familie Rahder bepaalde machinerie mocht gebruiken. Later kwam hij nog op bezoek, maar omdat het land onbegaanbaar was, moest hij in een klein schuitje zich een weg banen.
Vanaf 1900 ging het langzaam bergafwaarts met het bedrijf, ondanks een korte opleving in de Eerste Wereldoorlog. Als vervener hadden ze het lang niet altijd makkelijk, een vetpot was het zeker niet altijd. Uiteindelijk moest het bedrijf in 1965 dan ook definitief stoppen.
Wat rest zijn verhalen van een vervlogen verleden, die het leven uit die tijd beschrijft. ’s Winters op de schaatsen door het land, de onbegaanbare wegen en het harde werk: alles komt in het boek voorbij.
Het is schrijver Kees Opmeer gelukt er een vrij persoonlijk boek van te maken. Zo schrijft hij ook deels uit de gedachten van Voerman, die als kleine jongen met zijn opa mee mocht het veen in. ‘Dat was een indrukwekkend beeld’, herinnert hij zich. ‘Kees heeft er een mooi boek van gemaakt en het lukt hem op een boeiende, persoonlijke manier de verhalen te schrijven.’
Voerman zelf vindt het vooral leuk om op deze manier bij te dragen aan de geschiedenis. ‘En het leuke is dat het boek goed wordt ontvangen. Ik hoor positieve geluiden, ook van mensen die zelf nog herinneringen aan deze tijd hebben.’
Het boek ‘Hoe de Rahders Drenthe veranderden’ is te verkrijgen in de boekwinkels Daan Nijman te Roden en Mari Kari te Norg of via www.gacreatief.nu of www.stichtingcultuurfilmsdrenthe.nl.
