Vreemde vogels
Onlangs stuurde een Puur Natuur lezeres mij een paar foto’s van een vreemde vogel. Een zwart-wit gevlekte merel, die ze zag aan de Ceintuurbaan Zuid in Roden. Toevallig ontving ik dezelfde week ook een bericht van een kennis uit Zuidlaren. Hij woont sinds kort in een Tinyhouse in het bos en hij zag een andere ‘vreemde vogel’. Daar liep namelijk een zwarte ree in de tuin. Beiden vroegen zich af of deze verschijnselen zeldzaam zijn en of ik daar iets over kan vertellen.
Ik ben dergelijke kleurafwijkingen bij dieren meerdere malen in het veld tegengekomen. Zwart-witte merels en kauwtjes, een grijs-witte ekster en ook donkere tot zwarte reeën. Het is inderdaad een bijzonder gezicht als je een dergelijk dier ziet lopen. Je knippert een keer extra met je ogen om te zien of het klopt wat je zag. Bijzonder is het wel, heel zeldzaam is het niet.
De meeste mensen hebben wel eens gehoord over albinisme. In kinderboerderijen zie je nogal eens een wit albinokonijn met rode ogen. Deze witte kleur ontstaat door het ontbreken van het pigment melanine in het haar of de huid. Het gevolg is een witte huid of vacht en rode ogen. Zo’n albinohuid is erg gevoelig voor de zon en verbrandt snel. Albinodieren zien vaak niet goed, vallen erg op en overleven daardoor meestal niet lang in het wild.
We spreken overigens niet over albinisme als de witte kleur een kenmerk van de soort is. In de poolstreken komen bijvoorbeeld veel witte dieren voor zoals de ijsbeer, poolvos, sneeuwhoen en sneeuwuil. Bij deze dieren hebben alle soortgenoten dezelfde witte kleur. Soms is de kleur seizoensgebonden. Het is een schutkleur waardoor ze minder opvallen tegen de witte sneeuw. Deze dieren hebben overigens geen rode ogen.
Een zwart-witte vogel is iets anders. We noemen zo’n vogel een leucistische vogel. Deze vogels hebben een pigmentafwijking die we leucisme noemen. Deze kleurafwijking komt niet alleen bij vogels voor. Sommige dieren zijn zelfs helemaal wit. Het zijn echter geen albino’s zoals vaak wordt gedacht. Hun soortgenoten hebben een ‘normale’ kleur. Leucistische vogels hebben een normale oogkleur en niet rood zoals bij albino’s.
En dan hebben we nog melanisme. Dit is weer het tegenovergestelde van Albinisme. Een zwarte ree is zo’n voorbeeld bij dieren. Deze dieren hebben juist teveel van het zwarte pigment (melanine) en zijn heel donker of zelfs helemaal zwart. In 2016 werd een melanistische, Grijze zeehond naar Pieterburen gebracht. Dat klinkt bijzonder toch? Een zwarte, Grijze zeehond. Albinisme en melanisme komt overigens niet alleen bij dieren, maar ook bij mensen voor.
Soms is een kleurafwijking overerfbaar. Het kan een diersoort voordeel opleveren. Een voorbeeld is de zwarte panter. Een zwarte panter is eigenlijk een donkere versie (subras) van de Luipaard/Jaguar. Blijkbaar heeft de zwarte kleur in de loop van de evolutie een voordeel opgeleverd waardoor de kleurvariant is blijven bestaan. Mogelijk kon de zwarte panter beter overleven door ’s nachts te jagen waardoor hij minder goed opviel.
Op straat, vooral in de grote steden, zie ik overigens ook regelmatig ‘vreemde vogels’. Mensen met witte, zwarte maar ook groene, rode, blauwe of paarse haren. Je zou na bovenstaand verhaal kunnen denken dat dit ook voortkomt uit een vorm van pigmentafwijking of misschien wel als gevolg van evolutie. Dit is echter niet het geval maar het gevolg van een kappersbezoek of enige vorm van huisvlijt. Ook deze kleurige haardracht trekt vaak, net als albinisme, leucisme en melanisme, de aandacht. Je ziet regelmatig mensen omdraaien om te kijken of ze het goed zagen. Het zijn voor mij ook bijzondere en soms ook ‘vreemde vogels’….
