Puur natuur - Eikels zijn het!

Puur natuur

Eikels zijn het!

Onlangs reed ik weer eens naar kantoor. Op de radio werd stevig gediscussieerd over complottheorieën en anti-corona-demonstraties. Ik wond me enorm op, over die mensen die vinden dat ze de landelijke coronamaatregelen aan hun laars moeten lappen. Tok, tok! Plotseling werd ik opgeschrikt door twee flinke tikken op het dak en voorruit van mijn auto. Van schrik dook ik toch iets in elkaar achter het stuur. Er vielen eikels uit de boom op het moment dat ik voorbij reed. Er zijn blijkbaar genoeg eikels in ons land…..

We hebben nogal wat eiken in Nederland, zeker in Drenthe. Hier groeien vooral drie soorten; de Zomereik, de Wintereik en de Amerikaans eik. Daarvan kom je de zomereiken het meest tegen.

Wist je trouwens dat je eikels kunt eten? Niet rauw natuurlijk, maar je kunt er veel meer mee doen dan een spinnenweb maken met luciferhoutjes en een wollen draadje. Daarvan hingen er, elke herfst, meerdere bij ons thuis aan het plafond. Van eikels kun je bijvoorbeeld ook broodmeel maken en eikeltjeskoffie. Maar daarvoor moet je eerst eikels rapen. Dat kan van oktober tot december.

Wie verzamelde als kind geen eikels? Zakken vol stonden er in de schuur. We verkochten ze wel eens, ‘voor een stuiver’, aan een varkensboer. Hij mestte er de varkens mee vet. Maar ja, vaak vergat je ze en kon je de beschimmelde eikels na een paar weken weggooien.

De eikel-dopjes (napjes) waren ook tof. Daarmee kon je fluiten. Het was wel een handigheidje dat niet al mijn vrienden beheersten. Je legde beide duimen over het napje en vervolgens blazen. Vaak was het een beetje zoeken hoe de duimen geplaatst moesten worden. Maar stoer was je wel, als het je lukte.

Pas later leerde ik het verschil tussen zomer- en wintereiken. Ze lijken veel op elkaar. Het verschil zit onder andere in de lengte van het bladsteeltje. Een zomereik laat in de herfst zijn blad vallen maar aan een wintereik blijft het bruine blad grotendeels hangen. Je kunt het ook aan de napjes zien. Die van de zomereik staan op een steeltje en die van de wintereik niet of heel kort. Dat is best handig om te weten, want eikenprocessierupsen lijken een voorkeur te hebben voor zomereiken.

Eiken kunnen minstens 400/500 jaar oud worden. Men beweert zelfs 700 jaar en ouder. De monumentale ‘dikke eik’ bij Mensinge is een van de oudste van Drenthe en wordt op 300 jaar geschat. Ze spelen al lange tijd een belangrijke rol in het leven van de mens. Germanen vereerden de eik als heilige boom van Dondergod Wodan. Aan de stam van de boom werd vergaderd en werden doden begraven. Volgens overlevering worden eiken vaker door de bliksem (boze Dondergod) getroffen dan andere bomen. Dat is tevens de reden waarom men vroeger eiken, als bliksemafleider, bij boerderijen plantte.

Eikenschors gebruikte men voor het leerlooien vanwege de grote hoeveelheid looizuur. Zo ontstonden in de vroege middeleeuwen de eikenhakhoutbosjes. Regelmatig werden de eiken gehakt. De bast ging naar de leerlooierijen en het hout als brandhout in de kachel en fornuis. Het schillen van de eiken was een beroep. ‘Eekschillers’ trokken als seizoenarbeiders door het land.

Oh ja, voor eikeltjeskoffie moet je verse bruine eikels rapen. Goed wassen en sorteren. Drijvende eikels gooi je weg. Drogen, kraken en pellen. Daarna 15 minuten koken. Afgieten incl. de losgelaten bittere velletjes. Dit drie keer herhalen om het bittere looizuur kwijt te raken. Afkoelen en het restant van de bruine schilfers verwijderen. Grof malen en in de oven op een bakplaat 30 min. roosteren op 130 graden. Daarna 30 min. op 200 graden. Malen in de koffiemolen en koffie zetten.

Ik vraag me nu ineens af of eikels wel eikels zijn. En infiltreren Amerikaanse eiken ons land? Is dit een complot? Verzamel ze maar snel want er zijn nu nog genoeg eikels in ons land…