Sociale lijkenpikker

Soms hoor ik in verhitte gesprekken het woord lijkenpikker. In mijn jeugdjaren begreep ik daar niets van. Lijkenpikker? Wie jat er nou een dode? Van wie en waarom? Als iemand het over een ‘stelletje lijkenpikkers’ had, kreeg ik daarbij vreemde beelden in mijn hoofd. Later begreep ik dat men met een lijkenpikker iemand bedoelde die voordeel haalt uit de ellende van iemand anders.

Als je in de geschiedenis duikt, blijkt dat lijkenpikkers vroeger echt hebben bestaan. Het was een beroep, iemand die overleden mensen ophaalde en begroef. Een soort begrafenisondernemer dus. Ik ga er maar vanuit dat dit ‘lijkenpikken’ met medeweten van de familie gebeurde.

Onlangs las ik boeiende verhalen over middeleeuwse markengrenzen. Ze verdeelden het land tussen dorpen en buurtschappen. De regel was dat als een lijk op het grondgebied van een marke werd gevonden, de bewoners van die marke opdraaiden voor de begrafenis. En dat was toen al een kostbare zaak. Soms vond bijvoorbeeld een dolende schaapherder op het land van zijn boermarke een of meerdere doden. Wellicht door een roofoverval. Dan werden snel dorpsbewoners opgetrommeld om de lichamen over de markengrens te leggen. Vervolgens werd het naburige dorp ingelicht. Eigenlijk was dit niet lijken pikken maar lijken afstoten.

‘Echte’ lijkenpikkers zijn kraaiachtigen waaronder raven. Het zijn aaseters, ze eten dus dode dieren. Je ziet ze pikken in aangereden dode dieren op straat. Nuttige dieren dus, want ze ruimen dode dieren op en voorkomen daarmee onder andere dat er ziektes ontstaan. Maar dit aas eten bezorgde hen ook een duistere naam. Ze pikten namelijk ook in dode mensen. Bijvoorbeeld gesneuvelde militairen op het slagveld en terechtgestelden aan de galg. Volstrekt natuurlijk opruimgedrag maar dit werd minder gewaardeerd. Raven en andere kraaiachtigen werden daarom vaak gezien als duistere boodschappers van de dood.

Maar raven hebben niet overal een negatieve reputatie. Dat is vaak cultuurgebonden. De Germaanse god Wodan bijvoorbeeld zie je vaak afgebeeld met twee raven op zijn schouders. Ze fluisterden hem van alles in zijn oor over wat ze onderweg hadden gezien. Ook de Egyptenaren zagen raven als boodschappers en de vogels stonden daarom hoog in aanzien. Vikingen gebruikten raven, volgens overleveringen, als kompas en druïden (een soort priesters) deden voorspellingen op basis van het acrobatische vlieggedrag en het krassende geluid van raven. Maar meestal werden raven toch in verband werden gebracht met zwarte magie en toverkunst. Ze brengen onheil en kwaad.

Raven, zijn Intelligente, sociale en dappere vogels. Ze schijnen wel 40 jaar oud te kunnen worden met een spanwijdte van wel 130 cm. Ze werken veel met elkaar samen en kunnen snel iets organiseren, zoals samen voedsel zoeken. Ook bondgenootschappen met dieren zoals wolven zijn bekend. Ze werken samen in de jacht. De raaf wijst de weg en de wolf vangt de prooi. Na afloop krijgt de raaf het restant van de prooi als dank. Ze zijn niet bang uitgevallen.

In ons land werden raven vroeger als lastig en schadelijk gezien. Ze aten de zaden van het land en klein wild. Dat vonden vooral boeren en jagers niet leuk. Daarom zijn raven jarenlang vervolgd tot ze begin van de vorige eeuw in ons land waren uitgeroeid. Enkele tientallen jaren moest je naar het buitenland om raven te zien.

Gelukkig denken we nu anders over deze intelligente vogels. De raven zijn terug in ons land en we kunnen weer genieten van hun luchtkapriolen en het rauwe kroa-kroa geluid. Ik zie eigenlijk alleen maar voordelen in deze lijkenpikkers.

Andre Brasse – Puur Natuur – november 2023